Địa phương tiên phong nuôi cá tầm trên lòng hồ thủy điện theo chuẩn quốc tế, cung ứng sản phẩm chất lượng cao cho thị trường trong nước và xuất khẩu, điều tưởng chừng như không ai có thể nghĩ đến nhưng đã trở thành hiện thực trên lòng hồ Thủy điện Sơn La mênh mông sóng nước.
Sơn La mở rộng mô hình nuôi cá tầm theo chuẩn quốc tế. Ảnh: Trường Sơn
Kiên trì với loài cá nước lạnh để có thành quả mong đợi
Hơn 10 năm trước, nuôi cá tầm - loài cá nước lạnh chỉ sống tại các quốc gia như: Nga, Belarus, Na Uy... - ở vùng lòng hồ Thủy điện Sơn La vẫn là điều không tưởng. Thế nhưng, với quyết tâm và tầm nhìn chiến lược, Tập đoàn Cá tầm Việt Nam đã biến ý tưởng ấy thành hiện thực, mở ra hướng đi mới cho nuôi trồng thủy sản ở vùng cao Tây Bắc.
Sau nhiều lần khảo sát điều kiện tự nhiên, khí hậu, môi trường nước, dòng chảy... các chuyên gia đã đưa ra những chỉ số đánh giá nước mặt từng khu vực trên lòng hồ Thủy điện Sơn La, đến giữa năm 2012, Công ty TNHH MTV Cá tầm Việt Nam - Sơn La chính thức triển khai dự án nuôi cá tầm tại khu vực lòng hồ Thủy điện Sơn La tại xã Mường La, trên khu vực tích nước đập Nhà máy Thủy điện Sơn La với quy mô ban đầu gồm 20 lồng cá, hơn 20.000 con giống nhập khẩu trực tiếp từ Nga.
Theo ông Mai Tuấn Anh, kỹ sư Công ty TNHH MTV Cá tầm Việt Nam - Sơn La, những ngày đầu thả giống, do gặp thời điểm nhiệt độ cao ảnh hưởng đến sức khỏe của cá, làm chết khá nhiều cá giống, cá chết mỗi ngày từ 10 - 20 con. Sau đó các kỹ sư đưa ra giải pháp bổ sung vitamin C để tăng sức đề kháng, với cá con thức ăn sẽ sử dụng cá tươi cá mương, cá biển xay nhuyễn trộn với cám công nghiệp; những ngày trời nắng nóng sẽ giảm lượng thức ăn, trời mát sẽ bổ sung thức ăn để tăng trọng lượng cho cá.
"Để cá sinh trưởng tốt, kỹ thuật viên phải kiểm soát thời gian cho ăn, theo dõi tốc độ phát triển và thường xuyên chuyển lồng cá theo từng giai đoạn trọng lượng; theo dõi nhiệt độ, độ pH, khẩu phần ăn, đồng thời không sử dụng bất kỳ loại hóa chất cấm nào trong suốt quá trình nuôi dưỡng. Nhờ quy trình nghiêm ngặt, cá đạt chất lượng cao, thịt chắc, thơm ngon, không tanh", ông Tuấn Anh cho biết.
Sau hơn 3 năm, lứa cá thương phẩm đầu tiên được xuất bán với sản lượng hơn 12.000 con, trọng lượng trung bình đạt 1,5kg/con, đánh dấu bước thành công quan trọng của mô hình. Đến tháng 11.2015, để mở rộng quy mô nuôi, toàn bộ hệ thống lồng được di chuyển về bản Lả Mường (xã Mường La), khu vực có môi trường nước ổn định, không nằm trong dòng chảy chính của sông Đà, thuận lợi cho chăm sóc, vận chuyển thức ăn và tiêu thụ sản phẩm.
Từ những kinh nghiệm thực tiễn kết hợp với kỹ thuật từ chuyên gia nước ngoài (Nga, Na Uy), công ty từng bước hoàn thiện quy trình nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm. Cá nuôi trong 2 năm mới đạt trọng lượng 2kg/con. Mỗi con cá tầm sau khi xuất bán đều được Công ty gắn mã truy xuất nguồn gốc. Theo đó, khách hàng mua cá tầm có thể quét mã sản phẩm qua các ứng dụng điện thoại thông minh để kiểm tra giống cá, địa điểm nuôi, ngày bắt đầu nuôi.
Tính đến nay, công ty đã phát triển lên gần 270 lồng nuôi và 70 bể ương giống, sử dụng trên 40.000m2 mặt nước. Tổng đàn cá tầm đạt khoảng 200.000 con, trong đó có 3.000 con cá bố mẹ để lấy trứng, còn lại là cá thương phẩm. Sản lượng đạt khoảng 300 tấn/năm - con số ấn tượng đối với mô hình nuôi thủy sản tại khu vực miền núi.
Không chỉ nâng cao giá trị sản xuất, mô hình nuôi cá tầm còn tạo việc làm ổn định cho người dân địa phương. Hiện công ty đã ký hợp đồng không thời hạn với 15 lao động, đồng thời thuê từ 6 - 10 lao động thời vụ, với thu nhập bình quân từ 7 - 20 triệu đồng/người/tháng.
Món nộm cá tầm. Ảnh: Trường Sơn
Từ tiêu chuẩn quốc tế đến tinh hoa ẩm thực Việt
Từ đầu năm 2025 đến nay, công ty đã cung ứng khoảng 50 tấn cá thương phẩm cho thị trường các tỉnh như: Sơn La, Điện Biên, Lào Cai, Sa Pa, Hòa Bình... Giá bán dao động từ 250.000 - 1.000.000 đồng/kg, tùy theo trọng lượng cá từ 1kg đến trên 30kg/con.
Anh Bùi Anh Hưng - đại lý phân phối cá tầm cấp 1 tại xã Mường La và phường Tô Hiệu, cho biết: "Thịt cá tầm ở đây có chất lượng rất tốt, được thị trường ưa chuộng. Riêng Nhà hàng Sam Síp của tôi tiêu thụ 3 - 4 tấn mỗi tháng, chưa kể bán lẻ tại các cửa hàng trong và ngoài tỉnh từ 10 - 15 tấn nữa".
Chị Lò Thị Ngọc, xã Mường La, một trong những thực khách gắn bó với nhà hàng nhiều năm nay, chia sẻ: "Tôi thường xuyên đặt món cá tầm trong thực đơn tại nhà hàng. Đối với cá tầm của nhà hàng Sam Síp luôn đảm bảo tươi ngon, sạch. Các món chủ yếu từ cá tầm như lẩu, cá tầm chiên riềng, cá tầm chiên muối, nộm cá tầm... đặc biệt món cháo cá tầm được cả gia đình tôi ưa chuộng".
Hiện nay, Tập đoàn Cá tầm Việt Nam đã sản xuất được một số giống cá tầm, trứng cá tầm từ đàn cá bố mẹ được nuôi tại Sơn La, nhưng mới chỉ đủ cung cấp cá giống cho một số cơ sở của Tập đoàn tại các tỉnh miền Trung và tiến tới sẽ mở rộng quy mô để cung cấp giống cá cho trang trại cá tầm Sơn La và bà con khu vực lòng hồ Thủy điện Sơn La có đủ điều kiện nuôi.
Nhằm mở rộng mô hình và tạo thêm cơ hội cho người dân, công ty sẽ triển khai chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ cá tầm tại các khu vực lòng hồ thủy điện trên địa bàn. Các hợp tác xã, hộ gia đình có điều kiện sẽ được hỗ trợ giống, tư vấn kỹ thuật và bao tiêu đầu ra. Đây là hướng đi vừa phát huy tiềm năng sẵn có, vừa góp phần nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế bền vững cho cộng đồng địa phương.
Thời gian qua, tỉnh Sơn La cũng đã phối hợp với các bộ ngành trung ương, đặc biệt là một số cơ quan của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công thương và Trung ương Hội Nông dân, Liên minh HTX Việt Nam để triển khai kết nối tiêu thụ đối với các sản phẩm cá nước lạnh trên địa bàn tỉnh, trong đó có cá tầm.
Bên cạnh đó, Sơn La cũng có chương trình phối hợp với một số địa phương khác, đặc biệt là phối hợp với tỉnh Lào Cai để tổ chức các đoàn tham quan học tập kinh nghiệm cũng như trao đổi kinh nghiệm sản xuất và kết nối tiêu thụ sản phẩm đối với thị trường tỉnh bạn, có thể hướng đến xuất khẩu sản phẩm cá tầm sang thị trường Trung Quốc và thị trường các nước khác trong khu vực Đông Nam Á.
Trường Sơn
