Trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, ngành Tài chính đã thể hiện vai trò là huyết mạch của nền kinh tế, góp phần quan trọng trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, tái thiết đất nước sau chiến tranh, bảo vệ Tổ quốc và sự nghiệp đổi mới kinh tế, hội nhập nhanh, bền vững, bảo vệ chủ quyền kinh tế, tài chính quốc gia. Những thành tựu vẻ vang đã đạt được là nền tảng vững chắc để ngành Tài chính bước vào chặng đường mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thay mặt Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất cho Bộ Tài chính. Ảnh: Hà Thanh

Thành tựu toàn diện

Ngày 1/3/2025 là thời điểm lịch sử đánh dấu sự ra đời của Bộ Tài chính mới và ngành Tài chính mới để phục vụ mục tiêu phát triển đột phá của đất nước, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Tài chính (28/8/1945 - 28/8/2025) ngày 8/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Trong suốt tiến trình cách mạng và phát triển đất nước, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn đặc biệt quan tâm, nhấn mạnh vai trò trung tâm của ngành Tài chính đối với sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển quốc gia. Các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội chính là xương sống của quá trình phát triển. Còn tài chính là huyết mạch của quốc gia. Xương sống và huyết mạch có lưu thông thì mọi việc mới thành công. Điều này đã trở thành kim chỉ nam xuyên suốt quá trình lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đối với công tác tài chính. Những thành tựu kinh tế - xã hội của đất nước đạt được trong những năm qua có sự đóng góp quan trọng của ngành Tài chính”.

Nhìn lại chặng đường 80 năm hình thành, xây dựng và phát triển, nhất là 40 năm Đổi mới đến nay, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, ngành Tài chính đã luôn nỗ lực, cố gắng đạt được nhiều thành tựu nổi bật, góp phần quan trọng vào những thành tựu chung của cả nước với những dấu mốc đậm nét.

Một là, đổi mới để xây dựng hệ tư duy, tầm nhìn chiến lược phát triển kinh tế trong mỗi giai đoạn phát triển của đất nước, từ kỷ nguyên độc lập, tự do đến kỷ nguyên xây dựng chủ nghĩa xã hội, kỷ nguyên đổi mới và nay là kỷ nguyên phát triển vươn mình. Đó là sự chuyển từ tư duy kế hoạch hóa tập trung sang mở cửa, hội nhập, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Những nỗ lực không ngừng này đã góp phần giúp tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm 2021 - 2025 ước đạt khoảng 6,3%/năm, thuộc nhóm tăng trưởng cao nhất thế giới và khu vực. Trong đó, năm 2025 phấn đấu tăng trưởng 8,3 - 8,5% theo chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; GDP bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, đưa nước ta gia nhập nhóm nước có thu nhập trung bình cao.

Hai là, hoàn thiện và đổi mới chính sách tài khóa để vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, vừa huy động và định hướng phân bổ, sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho phát triển; thực hiện đột phá trong phát triển kết cấu hạ tầng; bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế…; nâng cao đời sống Nhân dân; góp phần bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Từ những ngày đầu cách mạng, ngành Tài chính đã cùng Nhân dân “thắt lưng buộc bụng”, gây dựng Quỹ độc lập, phát hành giấy bạc Cụ Hồ, thực hiện chính sách tài chính trong giai đoạn khắc phục hậu quả chiến tranh, từng bước phục hồi kinh tế. Cho đến nay, thu ngân sách nhà nước (NSNN) đã đạt khoảng 2 triệu tỷ đồng, trong đó tỷ lệ chi đầu tư phát triển tăng lên 32%, bảo đảm nguồn lực cho đầu tư phát triển, hoàn thành mục tiêu 3.000 km đường bộ cao tốc và khoảng 1.700 km đường ven biển, vượt mục tiêu Đại hội Đảng XIII đặt ra. Bội chi NSNN chiếm khoảng 3,3 - 3,4%, nợ công khoảng 37% GDP; bảo đảm an toàn tài chính quốc gia, xếp hạng tín nhiệm quốc gia luôn ở mức triển vọng Ổn định.

Ba là, đột phá về tư duy và hành động trong tham mưu thể chế, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Hàng loạt đạo luật quan trọng đã được ngành Tài chính nghiên cứu, xây dựng, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội (như pháp luật về đầu tư, doanh nghiệp, hộ kinh doanh, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp, quản lý đấu thầu, doanh nghiệp tập thể…), qua đó tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, thông thoáng, thuận lợi theo hướng kiến tạo phát triển, tiệm cận với thông lệ quốc tế, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế, khơi thông nguồn lực, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước.

Bốn là, tạo lập và từng bước hoàn thiện khung khổ thể chế, pháp lý, hệ thống hạ tầng để hình thành và phát triển ngày càng bền vững các lĩnh vực bảo hiểm, chứng khoán để thúc đẩy phát triển kinh tế và trở thành kênh đầu tư, huy động vốn quan trọng cho doanh nghiệp, nền kinh tế. Đến nay, doanh thu phí bảo hiểm hàng năm đã đạt trên 3% GDP, khoảng 11% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ, hàng chục triệu tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm phi nhân thọ. Sau 25 năm thành lập, thị trường chứng khoán có khoảng 2.300 doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch, với quy mô vốn hóa thị trường khoảng 65% GDP, quy mô thị trường trái phiếu khoảng 32,8% GDP.

Năm là, thực hiện tốt chức năng tham mưu về cơ chế, chính sách bảo hiểm xã hội và y tế. Bên cạnh chi an sinh xã hội từ NSNN, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế đã không ngừng khẳng định vai trò là chính sách xã hội quan trọng, trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, bảo đảm tăng trưởng kinh tế gắn kết chặt chẽ với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển con người Việt Nam.

Năm 2024, số người tham gia bảo hiểm xã hội đạt 20,1 triệu người (42,7% lực lượng lao động); bảo hiểm y tế đạt 95,5 triệu người, đạt tỷ lệ bao phủ 94,3% dân số, hoàn thành mục tiêu đến hết năm 2025 bảo hiểm y tế toàn dân đạt 95% dân số. Đồng thời, làm tốt công tác dự trữ nhà nước, kịp thời xuất cấp gạo, nhu yếu phẩm dự trữ hỗ trợ người dân trong thiên tai, dịch bệnh.

Những đột phá thể chế từ trung tâm hoạch định chiến lược

Về chặng đường tiếp theo của ngành Tài chính, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, với vai trò “trung tâm hoạch định chiến lược”, ngành Tài chính đảm nhận nhiệm vụ kiến tạo các chính sách tài chính, đầu tư công, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và hỗ trợ khu vực tư nhân. Vì thế, phải tập trung giải quyết dứt điểm các điểm nghẽn, nút thắt về thể chế phát triển. Tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính - ngân sách nhà nước; nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật với quan điểm thể chế là đột phá của đột phá, thể chế là nguồn lực, động lực phát triển. Ngành Tài chính phải tiên phong trong việc hiện thực hóa các nghị quyết chiến lược, đặc biệt là Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Bên cạnh đó, Tổng Bí thư đề nghị ngành Tài chính tiếp tục bám sát và đánh giá tình hình kinh tế trong nước, thế giới để chủ động, kịp thời báo cáo Chính phủ có kịch bản, giải pháp điều hành. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính - ngân sách nhà nước. Phát triển mạnh mẽ thị trường tài chính, thị trường vốn để huy động nguồn lực cho nền kinh tế. Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, tập trung vào các dự án hạ tầng chiến lược như giao thông, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số. Quản lý và sử dụng hiệu quả tài sản công, hoàn thiện thể chế thúc đẩy doanh nghiệp nhà nước phát triển. Tiếp tục chú trọng và duy trì các giải pháp bảo đảm chế độ bảo hiểm và an sinh xã hội cho người dân, bảo đảm việc kinh tế phát triển thì đời sống của nhân dân phải tốt hơn, toàn diện hơn trên tất cả các mặt.

Trong cuộc trao đổi với Báo Tài chính - Đầu tư nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Tài chính, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo: “Ngành Tài chính cần thích ứng linh hoạt, hiệu quả với bối cảnh hiện nay để đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững, tập trung phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số. Đặc biệt, ngành Tài chính cần góp phần nâng cao đời sống tinh thần, vật chất của Nhân dân. Mặt khác, bối cảnh hội nhập hiện nay rất phức tạp, ngành Tài chính cần phát triển kinh tế đối ngoại ngày càng hiệu quả, kiểm soát tốt nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài, bội chi ngân sách, bảo đảm nền tài chính quốc gia luôn phát triển lành mạnh, ổn định, bảo đảm các yêu cầu chi tiêu của đất nước”.

Nhìn về chặng đường phía trước khi Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng chia sẻ: “Tôi kỳ vọng rằng, ngành Tài chính sẽ để lại dấu ấn bằng một hệ thống chính sách hiệu quả, minh bạch, tiên phong đổi mới; một nền tài chính quốc gia thực sự hiện đại, công bằng, phát triển bao trùm, vì một Việt Nam hùng cường và thịnh vượng. Nhưng hơn cả, đó phải là dấu ấn trong lòng Nhân dân về một nền tài chính luôn đồng hành với người dân, doanh nghiệp để cùng đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển mới”.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, chặng đường phía trước đang mở ra đầy cơ hội và cũng không ít thách thức. Mục tiêu đến năm 2030 - 100 năm thành lập Đảng - Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; và đến năm 2045 - 100 năm thành lập nước - trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Đây là hành trình đòi hỏi tư duy đổi mới, hành động quyết liệt, khát vọng vươn lên mãnh liệt từ mỗi ngành, mỗi địa phương, mỗi người dân.

Trước yêu cầu phát triển đặt ra trong kỷ nguyên mới, ngành Tài chính sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, huy động sự tham gia của người dân, doanh nghiệp để tập trung tham mưu, triển khai hiệu quả các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.

Đó là, tập trung làm tốt công tác tham mưu, hoàn thiện thể chế về kinh tế, tài chính, thực hiện các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là 4 nghị quyết tạo nên “bộ tứ trụ cột”; tháo gỡ kịp thời, dứt điểm các điểm nghẽn, khơi thông và phát huy nguồn lực của các thành phần kinh tế (Nhà nước, tập thể, tư nhân và FDI), phát triển kinh tế vùng, khai thác không gian phát triển mới phục vụ các mục tiêu đặt ra.

Bên cạnh đó, điều hành chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm, phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác để giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Đồng thời, huy động và phân bổ hiệu quả các nguồn lực đầu tư phát triển. Cùng với nguồn vốn ngân sách nhà nước, tranh thủ tối đa mọi nguồn lực trong dân, doanh nghiệp, nguồn vốn quốc tế để phát triển kinh tế đất nước nhanh và bền vững.

Thúc đẩy phát triển thị trường chứng khoán, bảo hiểm để trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả cho nền kinh tế; thu hút các quỹ đầu tư quốc tế và sự tham gia của người dân, doanh nghiệp vào thị trường.

Niềm tin thắng lợi

Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, với truyền thống vẻ vang 80 năm xây dựng và phát triển, Tổng Bí thư Tô Lâm bày tỏ tin tưởng ngành Tài chính nhất định sẽ hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin tưởng giao phó, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Cảm nhận về chặng đường phát triển sắp tới, đồng chí Nguyễn Sinh Hùng, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch Quốc hội, nguyên Bộ trưởng Bộ Tài chính nhận định, đất nước đang ở một thời kỳ lịch sử mang ý nghĩa trọng đại, xây dựng những nền tảng quan trọng cho một kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, phồn vinh. Muốn phát triển nhanh và bền vững, chúng ta phải dám nghĩ lớn, hành động lớn, phải có quyết tâm chính trị cao và khát vọng lớn. Muốn có quyết tâm chính trị cao và khát vọng lớn, phải có tầm nhìn chiến lược dài hạn.

“Để làm được điều đó, sứ mệnh, vai trò của ngành Tài chính là vô cùng quan trọng. Ngành Tài chính cần tiếp tục đi đầu trong cải cách, đi đầu trong tham mưu xây dựng các quyết sách quan trọng huy động, phân bổ, điều tiết hiệu quả nguồn lực tài chính công, tài chính của các thành phần kinh tế cho mục tiêu phát triển đất nước”, đồng chí Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh.

Với trọng trách lớn của “trung tâm hoạch định chiến lược”, theo đồng chí Nguyễn Sinh Hùng, ngành Tài chính không chỉ quản lý tài chính, ngân sách, mà còn kiến tạo các thể chế tài chính, huy động và phân bổ nguồn lực tài chính quốc gia phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, tập trung vào đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa, xây dựng hệ thống tài chính minh bạch, hiện đại, hội nhập quốc tế, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Tập trung vào 3 trọng tâm là hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính quốc gia; tái cấu trúc nguồn lực tài chính, bảo đảm cân đối lớn của nền kinh tế; nâng cao chất lượng quản lý tài chính, tài sản công.

Từ góc độ người đứng đầu ngành Tài chính, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, trải qua 80 năm dựng xây và phát triển, ngành Tài chính Việt Nam đã vững vàng vượt qua bao thử thách, để tự tin bước vào chặng đường mới với tâm thế mới - bản lĩnh hơn, chuyên nghiệp hơn, hiện đại hơn.

“Lịch sử ngành Tài chính 80 năm qua đã chứng minh: Không có gì là không thể khi có niềm tin, đoàn kết và khát vọng vươn lên. Trước yêu cầu, vận mệnh và thời cơ của đất nước, chúng tôi, những thế hệ tiếp theo của Ngành sẽ kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang đó, cùng với cả nước chuẩn bị cho một hành trình mới như lời Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: “Chúng ta đang đứng trước khởi điểm lịch sử mới để đất nước vươn mình, cất cánh, sánh vai với các cường quốc năm châu”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Dấu ấn 80 năm đồng hành cùng dân tộc

Ngày 28/8/1945, giữa muôn vàn thử thách của thời khắc lập quốc, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập gồm 13 bộ, trong đó có Bộ Tài chính do đồng chí Phạm Văn Đồng làm Bộ trưởng. Đây chính là dấu son khai sinh nền tài chính độc lập, là mốc lịch sử được chọn làm ngày truyền thống của ngành.

Với tư duy vượt thời đại, Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm xác định tài chính và kế hoạch là hai trụ cột chiến lược để giữ nước và kiến thiết đất nước. Ngày 31/12/1945, Người ký sắc lệnh thành lập Ủy ban Nghiên cứu Kế hoạch kiến thiết, tiền thân của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đồng thời trực tiếp đứng đầu Ủy ban. Từ đó, một hệ thống điều phối phát triển kinh tế - xã hội đã chính thức hình thành.

Ngày đầu lập quốc, ngân khố quốc gia gần như trống rỗng, giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm đồng loạt bủa vây. Trong bối cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” ấy, Bộ Tài chính đã huy động nguồn lực từ lòng yêu nước của nhân dân. Tuần lễ vàng, quỹ độc lập, đồng bạc cụ Hồ, hũ gạo kháng chiến không chỉ là công cụ kinh tế mà còn là vũ khí “mềm”, kết nối niềm tin và khơi dậy tinh thần dân tộc.

Cùng thời điểm đó, ngành Kế hoạch cũng gấp rút hoạch định chiến lược vật tư, lương thực, sản xuất nhằm đảm bảo hậu phương vững chắc cho tiền tuyến, từng bước xây nền móng cho một đất nước độc lập, tự chủ. Trong suốt hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, ngành Tài chính và ngành Kế hoạch như hai “cánh tay” vững chãi, cùng chèo lái con thuyền quốc gia qua giông bão.

Ngành Tài chính in giấy bạc kháng chiến, tổ chức tiếp tế, đồng thời thiết lập hệ thống ngân sách quốc gia, cải cách thuế nông nghiệp, phát hành công trái kháng chiến, góp phần khơi thông nguồn lực cho kiến thiết đất nước. Ngành Kế hoạch xây dựng các chương trình tăng gia sản xuất, diệt giặc đói, cải cách ruộng đất, tổ chức lại sản xuất xã hội chủ nghĩa tại miền Bắc, đồng thời tham mưu cho Chính phủ xây dựng kế hoạch 5 năm đầu tiên, tạo nền tảng vật chất và kỹ thuật cho nền kinh tế miền Bắc. Kết thúc 9 năm kháng chiến chống Pháp thắng lợi, miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước.

Mùa xuân năm 1975, non sông liền một dải. Hai miền thống nhất, hai ngành tiếp tục sát cánh trong công cuộc khôi phục đất nước. Năm 1986, Đại hội Đảng lần thứ VI mở ra một kỷ nguyên mới, đổi mới toàn diện tư duy quản lý và điều hành kinh tế. Ngành Tài chính thực hiện bước chuyển đổi tư duy mang tính lịch sử, từ xóa bỏ bao cấp đến hiện đại hóa toàn diện. Hệ thống thuế được cải cách sâu rộng, Luật Ngân sách nhà nước ra đời. Kho bạc Nhà nước được thành lập, trở thành Ngân hàng Trung ương của Chính phủ trong quản lý thu chi hiệu quả. Lần đầu tiên Việt Nam đàm phán tái cơ cấu nợ nước ngoài, mở cửa tiếp nhận nguồn vốn ODA và FDI. Khơi thông dòng chảy tài chính quốc tế, chính sách tài khóa được xác lập là một trong hai công cụ điều tiết vĩ mô trọng yếu, song hành cùng chính sách tiền tệ.

Năm 1995, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thành lập, hợp nhất chức năng xây dựng kế hoạch phát triển và hợp tác đầu tư, trở thành “bộ não” chiến lược của Chính phủ. Trong gần 4 thập kỷ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đóng vai trò chủ lực trong việc hình thành các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội dài hạn.

Trong thời kỳ tăng tốc, ngành Tài chính và ngành Kế hoạch - Đầu tư như hai “cánh tay” phối hợp nhuần nhuyễn, một bên đảm bảo dòng tiền vận hành, một bên hoạch định tầm nhìn phát triển, đồng hành trong các quyết sách lớn từ cải cách thể chế, thúc đẩy đầu tư công, thu hút vốn FDI đến nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối và huy động các nguồn lực trong nước và quốc tế, giúp Việt Nam đạt được những bước tiến vượt bậc trong phát triển kinh tế, đặt nền tảng cho việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững và nền móng cho một nền kinh tế đổi mới sáng tạo và vững chắc.

Năm 2025 ghi một dấu mốc chưa từng có trong lịch sử ngành Tài chính: hợp nhất Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sáp nhập Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, đồng thời tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Bước ngoặt chiến lược được khởi xướng từ quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng và Nhà nước, nhằm kiến tạo một bộ máy linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, viết tiếp sứ mệnh xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng, bền vững trong kỷ nguyên mới.

Xuân Yến

Link gốc