Cho rằng quy định miễn thuế thu nhập đối với doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực chuyển đổi số, khoa học công nghệ không quá 3 năm là quá ngắn, các đại biểu Quốc hội đề nghị kéo dài thời gian hơn, thậm chí là 5 năm để khuyến khích đầu tư.
Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, sáng 12/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) (TNDN).
Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, ông Phan Văn Mãi, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho biết, một số ý kiến đề nghị cân nhắc bổ sung các quy định về thu nhập được miễn thuế để triển khai Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Trên cơ sở đề xuất của Chính phủ, cùng với nhiều nội dung khác, dự thảo Luật đã bổ sung nội dung quy định: Khoản thu nhập từ việc đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; Khoản tài trợ nhận được để sử dụng cho hoạt động phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là các khoản thu nhập được miễn thuế TNDN. Việc miễn giảm thuế TNDN được áp dụng cho cả doanh nghiệp tặng tài trợ và doanh nghiệp nhận tài trợ.
.png)
Quang cảnh phiên họp. Ảnh: QH
Chính phủ đề nghị cho phép miễn thuế TNDN đối với khoản tài trợ nhận được để sử dụng cho phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, không phân biệt doanh nghiệp cho và doanh nghiệp nhận tài trợ có quan hệ liên kết hay không, nhằm tạo nguồn cho doanh nghiệp nhận tài trợ đủ nguồn lực thực hiện nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ và đề nghị chỉ đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải thực hiện đúng mục đích của khoản tài trợ thì được khuyến khích mà không ràng buộc phải là các doanh nghiệp có quan hệ liên kết mới được áp dụng. Trường hợp doanh nghiệp không sử dụng đúng mục đích cho hoạt động phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thì sẽ bị truy thu thuế TNDN và xử phạt theo quy định của pháp luật.
Cân nhắc đề xuất của Chính phủ, cơ quan thẩm tra lo ngại rằng, khác với các khoản tài trợ cho các hoạt động xã hội, trên thực tế các khoản chi tài trợ cho phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thường rất lớn, phạm vi rộng và hiện còn thiếu các quy định pháp luật cụ thể, nhất là đối với lĩnh vực đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, việc định giá theo thị trường trong các lĩnh vực này là khó khả thi.
Vì vậy, từ góc độ quản lý thuế, quy định này tiềm ẩn rủi ro bị lợi dụng để thực hiện chuyển lợi nhuận, chuyển giá, trốn thuế khi giữa doanh nghiệp cho và doanh nghiệp nhận tài trợ là các bên có quan hệ liên kết.
Tuy nhiên, với tinh thần triển khai Nghị quyết số 57, UBTVQH báo cáo Quốc hội xem xét, bổ sung quy định cho phép miễn thuế TNDN áp dụng cho mọi khoản tài trợ không phân biệt doanh nghiệp cho và nhận tài trợ có quan hệ liên kết hay không như đề xuất của Chính phủ. Đồng thời, UBTVQH đề nghị Chính phủ ban hành đầy đủ các quy định cần thiết và chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện, bảo đảm mục tiêu của việc chống chuyển giá, chuyển lợi nhuận giữa các bên có quan hệ liên kết, tránh việc bị lợi dụng chính sách.
Về trích lập Quỹ phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN) của doanh nghiệp, UBTVQH xin Quốc hội giữ nguyên như dự thảo luật.
Thời gian ưu đãi quá ngắn
Tham gia ý kiến, các ý kiến của đại biểu Quốc hội cơ bản thống nhất với sự cần thiết sửa đổi luật như tờ trình của Chính phủ.
Về quy định thu nhập được miễn thuế, tại khoản 4 Điều 4 dự thảo luật quy định: "Thu nhập từ việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thu nhập từ bán sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng ở Việt Nam, thu nhập từ bán sản phẩm sản xuất thử nghiệm trong thời gian sản xuất thử nghiệm theo quy định của pháp luật. Thu nhập tại khoản này được miễn thuế tối đa không quá 3 năm".
Về quy định này, đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn TP. Cần Thơ) cho rằng, quy định thời gian miễn thuế như vậy là ngắn. Thời gian miễn thuế tối đa là 3 năm có thể không đủ để các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc doanh nghiệp công nghệ cao đạt được lợi nhuận từ hoạt động nghiên cứu và phát triển. Bởi, các dự án nghiên cứu và phát triển thường mất nhiều năm để hoàn thiện và thương mại hóa.
Đại biểu Đào Chí Nghĩa, Đoàn TP. Cần Thơ. Ảnh: QH.
Bên cạnh đó, dự thảo luật chưa nêu rõ tiêu chí để xác định thế nào là "sản phẩm công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam" hoặc "sản phẩm sản xuất thử nghiệm". Điều này có thể dẫn đến tranh cãi hoặc lạm dụng chính sách miễn thuế.
Ngoài ra, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, có thể không đủ nguồn lực để đáp ứng các yêu cầu chứng minh hoạt động nghiên cứu và phát triển, làm giảm tính tiếp cận của chính sách.
Do đó, đại biểu Nghĩa đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc kéo dài hơn thời gian miễn thuế cho các dự án nghiên cứu và phát triển có quy mô lớn hoặc thuộc lĩnh vực ưu tiên. Đồng thời, ban hành hướng dẫn chi tiết về tiêu chí đánh giá và quy trình xác nhận để đảm bảo tính minh bạch và dễ áp dụng.
Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn TP. Hà Nội) cho biết, thời gian miễn thuế tối đa không quá 3 năm là chưa đủ, chưa đảm bảo khuyến khích đầu tư, nhất là lĩnh vực chuyển đổi số, khoa học công nghệ. Do vậy cần thiết kéo dài thời gian miễn thuế, có thể kéo dài thời gian miễn thuế lên 5 năm.
Xem xét nới lỏng yêu cầu sử dụng Quỹ phát triển khoa học và công nghệ
Một số đại biểu khác quan tâm đến trích lập Quỹ phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN).
Theo đó, tại khoản 1 dự thảo luật quy định doanh nghiệp được trích tối đa 10% thu nhập tính thuế hàng năm để lập Quỹ phát triển KH&CN.
Tại khoản 2 quy định: "Trong thời hạn 5 năm, kể từ khi trích lập, nếu Quỹ phát triển KH&CN không được sử dụng hoặc sử dụng không hết 70% hoặc sử dụng không đúng mục đích thì doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị sự nghiệp phải nộp ngân sách nhà nước phần thuế TNDN tính trên khoản thu nhập đã trích lập quỹ mà không sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích và phần lãi phát sinh từ số thuế thu nhập doanh nghiệp đó...".
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, Đoàn Lâm Đồng. Ảnh: QH
Như vậy, nếu quỹ không được sử dụng hết 70% trong 5 năm hoặc sử dụng sai mục đích, doanh nghiệp phải nộp lại thuế và lãi. Một số ý kiến đánh giá, yêu cầu sử dụng tối thiểu 70% quỹ trong 5 năm có thể không phù hợp với các dự án nghiên cứu và phát triển dài hạn, vốn cần thời gian để triển khai và đánh giá kết quả. Điều này có thể khiến doanh nghiệp ngần ngại trích lập quỹ.
Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc nới lỏng yêu cầu sử dụng quỹ, xem xét miễn hoặc giảm lãi phạt trong trường hợp doanh nghiệp chứng minh được khó khăn khách quan.
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) đề nghị việc trích % thu nhập tính thuế hàng năm để lập Quỹ phát triển KH&CN cần linh hoạt hơn, quy định "tối đa 10%" là chưa phù hợp với thực tế đối với từng loại doanh nghiệp, từng ngành nghề hoạt động; cần quy định cho phép các doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp khởi nghiệp được trích lập Quỹ phát triển KH&CN là 15% thu nhập tính thuế hàng năm, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp này đầu tư cho nghiên cứu phát triển KHCN.
Ngoài ra, đại biểu đề nghị quy định về thời hạn sử dụng quỹ linh hoạt hơn, bởi có nhiều dự án nghiên cứu khoa học đến 10 năm hoặc 15 năm vẫn chưa thành công. Do đó, cần quy định cho phép chuyển đổi quỹ chưa sử dụng hết vào những năm sau và không bị truy thu thuế, nộp vào ngân sách nhà nước. Đồng thời, dự thảo luật cũng cần quy định cơ chế giám sát việc sử dụng quỹ một cách chặt chẽ, phòng chống các trường hợp lạm dụng quỹ để sử dụng trái nguyên tắc hoặc tham nhũng, lãng phí.
