Trong bối cảnh thương mại toàn cầu tiếp tục bị chi phối bởi các chính sách thuế đối ứng, biến động chuỗi cung ứng chưa thể dự đoán, cần lưu ý gì với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ?
Hàng trung chuyển vẫn là thách thức lớn
Kể từ khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump tái khởi động chính sách thuế đối ứng nhằm giảm nhập siêu, đặc biệt với các nền kinh tế có thặng dư thương mại cao với Mỹ, Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu ròng sang Mỹ vượt 100 tỷ USD mỗi năm đã trở thành một điểm nóng trong các chính sách rà soát thương mại của Washington.
Việc Mỹ chính thức áp mức thuế 20% với hàng xuất khẩu và 40% đối với hàng trung chuyển từ Việt Nam là một bước ngoặt quan trọng. Theo Báo cáo Triển vọng của Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS), dù mức thuế này nhỉnh hơn một số quốc gia Đông Nam Á như Campuchia, Malaysia hay Thái Lan (đều khoảng 19%), Việt Nam vẫn giữ được vị thế linh hoạt nhờ chính sách ngoại giao mềm dẻo. Đáng chú ý, mức thuế 20% thấp hơn đáng kể so với con số 46% từng được Mỹ cân nhắc trước đó - một kết quả đến từ chiến lược “đàm phán thay vì đối đầu” mà Việt Nam áp dụng, tương tự như cách tiếp cận của Anh trong các thỏa thuận thuế gần đây.
Tuy nhiên, mức thuế 40% cho hàng trung chuyển là “điểm nghẽn” lớn trong bối cảnh nhiều nhóm ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam chưa đạt tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 35%, tiêu chuẩn phổ biến trong các FTA của Mỹ. Đây là ngưỡng rủi ro cao nếu Washington siết chặt định nghĩa “hàng trung chuyển” hay điều chỉnh khung pháp lý về xuất xứ.
VCBS cảnh báo rằng những ngành như máy móc - thiết bị (nội địa hóa chỉ khoảng 30%) đang nằm trong vùng cảnh báo đỏ. Ngành dệt may, vận tải, kim loại có tỷ lệ cao hơn (khoảng 40 - 45%) nhưng cũng cần theo dõi sát sao. Ngược lại, nhóm hàng điện tử, máy tính, điện thoại và nông - thủy sản vốn chiếm tới 30% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ hiện đang “ở vùng an toàn” khi tỷ lệ nội địa hóa thường vượt ngưỡng 50 - 60%.
Tuy nhiên, một điểm đáng lo ngại là chưa có định nghĩa pháp lý thống nhất về "hàng trung chuyển" trong luật thương mại Mỹ. Điều này khiến các doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng minh bạch hóa chuỗi cung ứng và chứng minh rõ ràng xuất xứ để giảm thiểu rủi ro pháp lý và thuế quan.
Trong thách thức luôn tiềm ẩn cơ hội. Dưới góc nhìn chiến lược, VCBS nhận định rằng các biện pháp thuế đối ứng không chỉ là rào cản mà còn là chất xúc tác khiến nhiều tập đoàn FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài) cân nhắc chuyển dịch sản xuất sâu vào Việt Nam, vượt qua vai trò trung chuyển hoặc lắp ráp đơn thuần.
Minh chứng cho xu hướng này, VCBS cho biết dòng vốn FDI vào Việt Nam 6 tháng đầu năm 2025 vẫn duy trì tích cực, trong đó riêng lĩnh vực sản xuất chiếm đến 61% tổng vốn đăng ký mới. Các nhà đầu tư đến từ Singapore, Hàn Quốc và Trung Quốc tiếp tục xem Việt Nam là điểm đến chiến lược dài hạn, nhờ ba yếu tố cốt lõi: chi phí lao động cạnh tranh, giá điện thấp và môi trường chính trị ổn định.
So với các quốc gia trong khu vực, Việt Nam nổi bật nhờ chi phí thuê đất khu công nghiệp chỉ dao động từ 65 - 115 USD/m²/kỳ, giá điện trung bình khoảng 0,077 USD/kWh là mức thấp nhất trong khối ASEAN. Cùng với đó là lợi thế về lực lượng lao động trẻ, dồi dào, Việt Nam đang sở hữu những điều kiện hấp dẫn để trở thành “cứ điểm sản xuất” mới thay vì chỉ là một trạm trung chuyển.
VCBS nhấn mạnh rằng để hiện thực hóa cơ hội này, các doanh nghiệp trong nước cần chủ động nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, đầu tư chiều sâu vào năng lực sản xuất, đồng thời minh bạch chuỗi giá trị từ nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm. Đây sẽ là yếu tố quyết định giúp Việt Nam chuyển từ “người vận chuyển” sang “người sản xuất”, đồng thời nâng tầm vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong bối cảnh địa chính trị - kinh tế đang định hình lại cục diện thương mại quốc tế.
