Ngày 1/8/2025, Nhà Trắng chính thức công bố các mức thuế đối ứng mới áp dụng cho hàng hóa nhập khẩu từ hàng chục quốc gia, trong đó Việt Nam chịu mức thuế 20% cho hàng hóa có chứng nhận xuất xứ (C/O) Việt Nam và 40% cho hàng trung chuyển từ các nước khác.

Dù Việt Nam vẫn đang quyết tâm đàm phán để đạt mức thuế cạnh tranh hơn, các doanh nghiệp Việt – từ khối FDI như Samsung, Nike đến các doanh nghiệp tư nhân như Vinatex hay VASEP – đã thể hiện sự sẵn sàng, linh hoạt và uyển chuyển để bước lên "võ đài" thương mại toàn cầu, với sự hỗ trợ tối đa từ Chính phủ.

Dệt may là một trong những ngành thế mạnh của Việt Nam. Ảnh minh hoạ: Báo Công thương,

Mức thuế 20% của Việt Nam: Lợi thế vẫn còn, nhưng thách thức không nhỏ

Mức thuế 20% của Việt Nam, dù cao hơn Thái Lan và Campuchia (19%), vẫn là một bước tiến đáng kể so với mức 46% được Tổng thống Donald Trump đe dọa trước đó vào ngày 2/4/2025. So với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh: Campuchia và Thái Lan chịu 19%, nhưng Lào và Myanmar bị áp mức cao hơn, trong khi Indonesia và Philippines cũng chỉ được hưởng mức 19%. Đặc biệt, so với Trung Quốc (thuế 54%) hay Ấn Độ (25%) hàng hóa "Made in Vietnam" vẫn có giá thành cạnh tranh hơn trên thị trường Mỹ, vốn chiếm gần 30% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam (119 tỷ USD năm 2024).

Tuy nhiên, mức thuế 20% không phải là con số lý tưởng. Một quan chức cấp cao của Việt Nam từng bày tỏ kỳ vọng về mức thuế 11%, nhưng kết quả hiện tại cho thấy Mỹ vẫn xem Việt Nam là một đối thủ thương mại đáng gờm, với thâm hụt thương mại song phương lên đến 114 tỷ USD năm 2024. Hơn nữa, mức thuế 40% áp lên hàng trung chuyển là lời cảnh báo nghiêm khắc, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải minh bạch xuất xứ và tăng cường nội địa hóa để tránh bị phạt nặng. Ví dụ, các công ty gỗ như Công ty Cổ phần Gỗ An Cường cần đảm bảo nguyên liệu không đến từ Trung Quốc, trong khi các doanh nghiệp dệt may như Vinatex phải đầu tư vào chuỗi cung ứng nội địa để đáp ứng tiêu chí "chuyển đổi đáng kể" (substantial transformation) của Hải quan Mỹ.

Thái Lan và Campuchia đã đạt được mức thuế 19%, thấp hơn mức 36% được công bố trước đó vào tháng 4/2025, nhờ vào các thỏa thuận thương mại đạt được ngay trước thời hạn 1/8/2025. Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã gọi đây là "tin tốt nhất" cho nền kinh tế nước này, trong khi Thái Lan cũng hoan nghênh mức thuế mới như một "thành công lớn". Hai quốc gia này đã tận dụng tình hình xung đột biên giới để đàm phán với Mỹ, cam kết ngừng bắn và mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ, như việc Campuchia hứa mua máy bay Boeing và cấp phép cho các doanh nghiệp Mỹ như Starlink.

Tuy nhiên, lợi thế của Thái Lan và Campuchia không đồng nghĩa với việc Việt Nam thua cuộc. Thái Lan, với ngành công nghiệp ô tô mạnh mẽ, vẫn đối mặt với thách thức về chi phí lao động cao hơn Việt Nam (mức lương trung bình ngành sản xuất của Thái Lan khoảng 400 USD/tháng, so với 300 USD/tháng tại Việt Nam). Campuchia, dù có chi phí lao động thấp hơn (200 USD/tháng), lại thiếu cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng tích hợp, khiến nước này khó cạnh tranh trong các ngành như điện tử hay dệt may giá trị gia tăng cao. Trong khi đó, Việt Nam, với các cụm công nghiệp hiện đại tại Bình Dương, Đồng Nai, và Hải Phòng, cùng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, RCEP, và EVFTA, vẫn là điểm đến hấp dẫn cho FDI và xuất khẩu.

Ngành thuỷ hải sản Việt Nam đang tận dụng cơ hội để tăng thị phần tại Mỹ. Ảnh minh hoạ: VASEP.

Doanh nghiệp Việt Nam: Sẵn sàng "thượng đài"

Dù mức thuế 20% tạo áp lực tăng giá, các doanh nghiệp Việt Nam đã thể hiện sự linh hoạt và uyển chuyển để thích nghi. Dưới đây là những minh chứng cụ thể:

Khối FDI dẫn đầu cuộc chơi, như Samsung Việt Nam, đóng góp hơn 20% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, đã đầu tư mạnh vào nội địa hóa, với hơn 50% linh kiện điện tử được sản xuất tại chỗ. Điều này giúp Samsung tránh bị áp thuế 40% cho hàng trung chuyển và duy trì sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ, bất chấp thuế 20%. Ví dụ, nhà máy Samsung tại Thái Nguyên đã tăng sản lượng linh kiện bán dẫn, đáp ứng nhu cầu của các sản phẩm như điện thoại Galaxy.

Hoặc như Nike và các công ty da giày khác cũng đang chuyển hướng sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, tận dụng tay nghề cao của lao động Việt và các ưu đãi thuế từ EVFTA để xuất khẩu sang EU, giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Với khối doanh nghiệp tư nhân nổi bật là chuyện tăng tốc nội địa hóa và đa dạng thị trường. Một minh chứng cụ thể là Vinatex (Tập đoàn Dệt may Việt Nam) đã đầu tư vào chuỗi cung ứng vải nội địa, với các nhà máy tại Nam Định và Phú Thọ, nhằm đáp ứng tiêu chí xuất xứ và tránh thuế 40%. Vinatex cũng đẩy mạnh xuất khẩu sang Nhật Bản và EU, nơi thuế suất 0% theo các FTA giúp bù đắp tác động từ thị trường Mỹ.

Hay như VASEP (Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam) đang tận dụng cơ hội từ mức thuế 54% áp lên Trung Quốc để chiếm thị phần tôm và cá tra tại Mỹ. Ví dụ, Công ty Cổ phần Xuất khẩu Thủy sản Minh Phú đã đầu tư vào công nghệ chế biến sâu, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm khắt khe của Mỹ.

Hơn thế nữa, các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ dựa vào thị trường Mỹ mà còn mở rộng sang EU (kim ngạch xuất khẩu đạt 47 tỷ USD năm 2024), Nhật Bản (25 tỷ USD) và Hàn Quốc (22 tỷ USD). Sự linh hoạt này giúp giảm thiểu rủi ro từ thuế quan và biến động tỷ giá USD/VND, vốn đã vượt 26.000 đồng/USD sau thông báo thuế.

Vai trò của Chính phủ: "huấn luyện viên" đắc lực

Chính phủ Việt Nam đã đóng vai trò như một "huấn luyện viên" tận tâm, hỗ trợ doanh nghiệp lên "võ đài" với các chính sách thiết thực:

- Đàm phán quốc tế: Các cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Trump, cùng chuyến công tác của Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, đã giúp giảm thuế từ 46% xuống 20%, một kết quả không hề nhỏ trong bối cảnh thương mại toàn cầu căng thẳng.

- Chính sách hỗ trợ: Chỉ thị 09/CT-BCT của Bộ Công Thương yêu cầu kiểm tra chặt chẽ xuất xứ hàng hóa, giúp doanh nghiệp tránh bị áp thuế 40% cho hàng trung chuyển. Chính phủ cũng cam kết giảm thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ xuống 0%, mở cửa thị trường cho các công ty Mỹ như Boeing và Starlink, tạo thế cân bằng thương mại.

- Ưu đãi FDI: Các khu công nghiệp như VSIP và các chính sách ưu đãi thuế, đất đai tiếp tục thu hút FDI, với dòng vốn từ Singapore (2,41 tỷ USD trong 6 tháng đầu 2025) và Mỹ (1,5 tỷ USD) vẫn đổ vào Việt Nam.

Dù vẫn quyết tâm đàm phán để đạt mức thuế cạnh tranh hơn, như 11% mà Việt Nam từng kỳ vọng, các doanh nghiệp Việt Nam đã chứng tỏ họ không chỉ là những "tay đấm" tiềm năng mà còn là những "võ sĩ" dày dạn kinh nghiệm. Với sự hỗ trợ tối đa từ Chính phủ, từ các chính sách kiểm soát xuất xứ đến ưu đãi FDI, doanh nghiệp Việt – cả khối FDI và tư nhân – đang linh hoạt thích nghi, uyển chuyển vượt qua thách thức, và sẵn sàng bước lên "võ đài" thương mại quốc tế.

Hãy nhìn vào Samsung, Vinatex, hay Minh Phú: họ không chỉ cạnh tranh bằng giá mà còn bằng chất lượng, xuất xứ rõ ràng, và chiến lược đa dạng hóa thị trường. Mức thuế 20% là một thử thách, nhưng với lợi thế về ổn định chính trị, chuỗi cung ứng tích hợp, và tay nghề cao. Như cây tre Việt Nam, doanh nghiệp Việt biết uốn mình trước cơn gió mạnh của thuế quan, nhưng luôn vươn lên mạnh mẽ để khẳng định vị thế trên trường quốc tế.

Lam Sơn-Link gốc