Những đường bay quen thuộc của ng&agrave;nh h&agrave;ng kh&ocirc;ng to&agrave;n cầu dần biến mất, thay v&agrave;o đ&oacute; l&agrave; mạng lưới hẹp v&agrave; phức tạp, khiến chi ph&iacute; vận h&agrave;nh tăng vọt, nguy cơ va chạm v&agrave; đe dọa t&ecirc;n lửa khi xung đột thế giới leo thang.

H&agrave;ng triệu chuyến bay chen ch&uacute;c trong h&agrave;nh lang chật cứng

Trước đ&acirc;y, c&aacute;c phi c&ocirc;ng tự do điều khiển m&aacute;y bay di chuyển xuy&ecirc;n lục địa, giờ đ&acirc;y họ phải bay qua kh&ocirc;ng phận bị ph&acirc;n r&atilde; như mảnh k&iacute;nh vỡ.

H&agrave;ng triệu chuyến bay chen ch&uacute;c trong những h&agrave;nh lang h&agrave;ng kh&ocirc;ng chật cứng. C&ugrave;ng l&uacute;c đ&oacute;, những v&ugrave;ng kh&ocirc;ng phận rộng lớn lại trống rỗng một c&aacute;ch đ&aacute;ng sợ hoặc đầy rẫy nguy hiểm từ t&ecirc;n lửa v&agrave; thiết bị bay kh&ocirc;ng người l&aacute;i (UAV).

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250801/images/screenshot-2025-08-01-at-172053-17540436626162012736997(1).png" style="height:340px; width:602px" />

Ảnh minh hoạ mạng lưới h&agrave;ng kh&ocirc;ng bị định h&igrave;nh lại. Ảnh: Rferl

Theo Đ&agrave;i ph&aacute;t thanh ch&acirc;u &Acirc;u tự do (rferl.org), sự thay đổi n&agrave;y kh&ocirc;ng phải l&agrave; ngẫu nhi&ecirc;n.

Chiến tranh, xung đột khu vực v&agrave; leo thang đối đầu qu&acirc;n sự trong những năm gần đ&acirc;y đ&atilde; khiến bầu trời thế giới trở n&ecirc;n nguy hiểm v&agrave; kh&oacute; lường hơn bất kỳ thời điểm n&agrave;o kể từ Chiến tranh Lạnh.

Từ Nga đến Trung Đ&ocirc;ng v&agrave; ch&acirc;u Phi, c&aacute;c &quot;v&ugrave;ng cấm bay&quot; đ&atilde; gia tăng đ&aacute;ng kể, đẩy ng&agrave;nh h&agrave;ng kh&ocirc;ng quốc tế v&agrave;o cuộc khủng hoảng, định h&igrave;nh lại kh&iacute;a cạnh kinh tế, ti&ecirc;u chuẩn an to&agrave;n v&agrave; cả lượng kh&iacute; thải carbon của ng&agrave;nh.

T&igrave;nh trạng gi&aacute;n đoạn trong ng&agrave;nh h&agrave;ng kh&ocirc;ng d&acirc;n dụng Nga thể hiện r&otilde; nhất qua sự việc gần đ&acirc;y khi Aeroflot quyết định hủy gần 60 chuyến bay khứ hồi của Aeroflot v&agrave;o ng&agrave;y 28/7 v&agrave; th&ecirc;m 7 chuyến nữa v&agrave;o ng&agrave;y 29/7.

Đ&acirc;y l&agrave; hậu quả trực tiếp từ lỗi hệ thống c&ocirc;ng nghệ th&ocirc;ng tin nghi&ecirc;m trọng, được x&aacute;c định l&agrave; do một cuộc tấn c&ocirc;ng mạng.

C&aacute;c nh&oacute;m tin tặc th&acirc;n Ukraine như Silent Crow v&agrave; Cyber Partisans BY đ&atilde; c&ocirc;ng khai nhận tr&aacute;ch nhiệm về vụ tấn c&ocirc;ng mạng nhắm v&agrave;o Aeroflot.

Họ tuy&ecirc;n bố đ&atilde; x&acirc;m nhập mạng lưới doanh nghiệp của h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng, chiếm quyền truy cập v&agrave;o hệ thống th&ocirc;ng tin li&ecirc;n lạc nội bộ v&agrave; ph&aacute; hủy h&agrave;ng ngh&igrave;n m&aacute;y chủ.

Tuy&ecirc;n bố n&agrave;y sau đ&oacute; đ&atilde; được Tổng C&ocirc;ng tố Nga x&aacute;c nhận.

Đầu th&aacute;ng 7 n&agrave;y, một sự kiện quan trọng kh&aacute;c đ&atilde; xảy ra tại nhiều s&acirc;n bay tr&ecirc;n khắp nước Nga.

Chỉ ri&ecirc;ng trong hai ng&agrave;y cuối tuần 5-6/7, h&agrave;ng ngh&igrave;n chuyến bay bị hủy hoặc ho&atilde;n. Đ&acirc;y l&agrave; hậu quả trực tiếp từ một loạt c&aacute;c cuộc tấn c&ocirc;ng bằng UAV của Ukraine, dẫn đến việc đ&oacute;ng cửa một v&ugrave;ng rộng lớn kh&ocirc;ng phận Nga. Sự việc n&agrave;y một lần nữa cho thấy r&otilde; quy m&ocirc; gi&aacute;n đoạn.

Tại s&acirc;n bay Sheremetyevo ở thủ đ&ocirc; Moscow, h&agrave;nh kh&aacute;ch Tatyana phải thốt l&ecirc;n hai từ thảm họa khi ph&ograve;ng chờ qu&aacute; tải, h&agrave;nh kh&aacute;ch nằm la liệt tr&ecirc;n s&agrave;n v&agrave; c&aacute;c tiện nghi cơ bản như nước uống đ&atilde; cạn kiệt. &quot;Kh&ocirc;ng c&oacute; chỗ ngồi, mọi người phải ngủ tr&ecirc;n nền gạch&quot;, c&ocirc; Tatyana chia sẻ.

Tại TP St. Petersburg, t&agrave;i xế taxi đ&atilde; t&iacute;nh ph&iacute; l&ecirc;n đến 80.000 r&uacute;p (tương đương 1.025 đ&ocirc; la Mỹ) cho chuyến đi đến Moscow do &quot;ch&aacute;y&quot; v&eacute; t&agrave;u sau khi S&acirc;n bay Pulkovo đ&oacute;ng cửa.

Chỉ ri&ecirc;ng ng&agrave;y 6/7, hơn 15.000 h&agrave;nh kh&aacute;ch bị mắc kẹt tại Sheremetyevo, trong khi c&aacute;c s&acirc;n bay nhỏ hơn ở Kaluga, Tambov v&agrave; Pskov ngừng hoạt động.

Giới chức quốc ph&ograve;ng Nga tuy&ecirc;n bố chặn tới 120 UAV trong đ&ecirc;m đ&oacute;, một số UAV bị bắn hạ chỉ c&aacute;ch thủ đ&ocirc; Moscow v&agrave;i km.

Th&ocirc;ng b&aacute;o l&yacute; do, ch&iacute;nh quyền địa phương cho biết c&oacute; sự can thiệp từ b&ecirc;n ngo&agrave;i dẫn đến phải đ&oacute;ng cửa kh&ocirc;ng phận li&ecirc;n tục v&agrave; hiện đ&atilde; trở n&ecirc;n thường xuy&ecirc;n.

Thực tế, Nga đ&atilde; phải chịu hơn 600 lần đ&oacute;ng cửa s&acirc;n bay kể từ khi cuộc xung đột với Ukraine nổ ra năm 2022.

Những chuyến bay v&ograve;ng bất đắc dĩ

Bị kẹt ở s&acirc;n bay đ&atilde; l&agrave; điều tồi tệ, cảnh tượng bị kẹt tr&ecirc;n bầu trời thậm ch&iacute; c&ograve;n tồi tệ hơn.

V&agrave;o th&aacute;ng 6/2025, sau khi Iran ph&oacute;ng t&ecirc;n lửa v&agrave;o Căn cứ Kh&ocirc;ng qu&acirc;n Al Udeid của Mỹ ở Qatar, c&aacute;c quốc gia l&acirc;n cận đ&atilde; nhanh ch&oacute;ng đ&oacute;ng kh&ocirc;ng phận.

Một chuyến bay của h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng Qantas từ Perth đến Paris phải bay v&ograve;ng 15 giờ trước khi quay trở lại Australia m&agrave; kh&ocirc;ng hạ c&aacute;nh. Một chuyến bay kh&aacute;c buộc phải đổi hướng đến Singapore.

Hồi th&aacute;ng 5/2025, căng thẳng Ấn Độ - Pakistan dẫn đến đ&oacute;ng cửa nhiều h&agrave;nh lang h&agrave;ng kh&ocirc;ng quan trọng, buộc c&aacute;c chuyến bay giữa ch&acirc;u &Acirc;u v&agrave; Đ&ocirc;ng Nam &Aacute; phải bay theo những tuyến đường d&agrave;i v&agrave; đắt đỏ hơn.

Thời gian bay bị k&eacute;o d&agrave;i th&ecirc;m tới 10 giờ khi m&aacute;y bay phải dừng tiếp nhi&ecirc;n liệu khẩn cấp tại c&aacute;c s&acirc;n bay xa lạ v&agrave; t&igrave;nh trạng n&agrave;y cũng dần trở th&agrave;nh b&igrave;nh thường mới.

Dữ liệu từ Flightradar24 cho thấy phi c&ocirc;ng hiện phải đối mặt với c&aacute;c h&agrave;nh lang &quot;si&ecirc;u d&agrave;y đặc&quot;, những tuyến đường bay hẹp chật cứng m&aacute;y bay c&ograve;n khoảng trống cấm bay rộng lớn ở cả hai b&ecirc;n. Việc gặp phải t&igrave;nh trạng tắc nghẽn nghi&ecirc;m trọng l&agrave;m tăng nguy cơ va chạm trong khi c&aacute;c kiểm so&aacute;t vi&ecirc;n kh&ocirc;ng lưu vốn đang qu&aacute; tải, phải tập dượt thao t&aacute;c hậu cần phức tạp.

Tr&ecirc;n Biển Đỏ, Libya, Sudan, Syria v&agrave; một số v&ugrave;ng thuộc ch&acirc;u Phi Hạ Sahara, c&aacute;c chuyến bay phải chuyển hướng do lo ngại về an to&agrave;n.

Kiểm so&aacute;t kh&ocirc;ng lưu tại c&aacute;c khu vực xung đột thường kh&ocirc;ng đồng đều hoặc kh&ocirc;ng c&oacute; v&agrave; phi c&ocirc;ng phải phối hợp c&aacute;c đường bay v&ograve;ng tr&ecirc;n kh&ocirc;ng bằng c&aacute;c k&ecirc;nh lạc hậu hoặc thay thế.

Mối đe doạ về m&ocirc;i trường, kinh tế v&agrave; an to&agrave;n

Tất cả những thay đổi đường bay n&agrave;y đều g&acirc;y ra tổn thất đ&aacute;ng kể về m&ocirc;i trường. Theo một nghi&ecirc;n cứu gần đ&acirc;y của Đại học Reading ở Anh v&agrave; Viện Pierre-Simon Laplace ở Ph&aacute;p, chỉ ri&ecirc;ng việc tr&aacute;nh kh&ocirc;ng phận Nga đ&atilde; khiến lượng kh&iacute; thải CO₂ tăng th&ecirc;m 8,2 triệu tấn/năm.

C&aacute;c chuyến bay phải chuyển hướng đ&atilde; ti&ecirc;u thụ nhi&ecirc;n liệu trung b&igrave;nh nhiều hơn 13% với tổng nhi&ecirc;n liệu, trong đ&oacute; c&aacute;c tuyến bay ch&acirc;u &Acirc;u - ch&acirc;u &Aacute; v&agrave; Bắc Mỹ - ch&acirc;u &Aacute; chứng kiến mức tăng đột biến nhất.

Một nghi&ecirc;n cứu ri&ecirc;ng biệt năm 2024 của Viktoriia Ivannikova, nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu h&agrave;ng kh&ocirc;ng h&agrave;ng đầu tại Đại học Th&agrave;nh phố Dublin, chỉ ra những chuyến bay phải chuyển hướng từ ch&acirc;u &Acirc;u sang ch&acirc;u &Aacute; khiến c&aacute;c h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng tốn th&ecirc;m tới 39% nhi&ecirc;n liệu v&agrave; thải ra th&ecirc;m tới 40% lượng kh&iacute; carbon dioxide. Đ&acirc;y l&agrave; những con số b&aacute;o động trong khi ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp đang chịu &aacute;p lực phải giảm thiểu carbon.

Song, trong bối cảnh n&agrave;y, vẫn c&oacute; một số h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng t&igrave;m thấy cơ hội. C&aacute;c h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng Trung Quốc tận dụng lợi thế tiếp cận kh&ocirc;ng phận Nga.

C&aacute;c tuyến bay từ ch&acirc;u &Acirc;u đến ch&acirc;u &Aacute; nhanh hơn v&agrave; gi&aacute; cả phải chăng hơn, loại bỏ c&aacute;c đối thủ cạnh tranh phương T&acirc;y.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250801/images/screenshot-2025-08-01-at-174348-1754045051320256451011.png" style="height:445px; width:600px" />

H&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng British Airways phải tạm dừng đường bay London - Bắc Kinh v&agrave; một trong những tuyến bay h&agrave;ng ng&agrave;y London - Hong Kong v&agrave;o m&ugrave;a h&egrave; năm 2024 do thua lỗ. Ảnh: One mile at a time

Ngược lại, nhiều h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng phương T&acirc;y phải chịu thiệt hại nặng nề. British Airways thậm ch&iacute; tạm dừng đường bay London - Bắc Kinh v&agrave; một trong những tuyến bay h&agrave;ng ng&agrave;y London - Hong Kong v&agrave;o m&ugrave;a h&egrave; năm 2024 do thua lỗ.

Ngay cả ở Mỹ, c&aacute;c h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng cũng cảm thấy &aacute;p lực. Đơn cử, h&atilde;ng h&agrave;ng kh&ocirc;ng United Airlines đ&atilde; chuyển tuyến bay Delhi-Newark từ chuyến bay thẳng 13 tiếng sang h&agrave;nh tr&igrave;nh 15 tiếng qua ch&acirc;u &Acirc;u v&agrave; Trung Đ&ocirc;ng do lệnh đ&oacute;ng cửa kh&ocirc;ng phận Nga.

Ở những khu vực gi&aacute;p ranh với v&ugrave;ng chiến sự, bầu trời kh&ocirc;ng c&ograve;n l&agrave; l&atilde;nh địa ri&ecirc;ng của m&aacute;y bay phản lực thương mại m&agrave; giờ đ&acirc;y bị chồng ch&eacute;o với hoạt động qu&acirc;n sự.

Một m&aacute;y bay chở h&agrave;ng do Kyrgyzstan thu&ecirc; đ&atilde; bị bắn hạ ở Sudan v&igrave; bị nhầm l&agrave; m&aacute;y bay tiếp tế qu&acirc;n sự.

Đ&acirc;y kh&ocirc;ng phải l&agrave; sự cố đơn lẻ. Trước đ&oacute;, chuyến bay PS752 của Ukraine International Airlines bị Iran bắn hạ v&agrave;o năm 2020 v&agrave; chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines bị t&ecirc;n lửa bắn rơi khi bay qua bầu trời Ukraine v&agrave;o năm 2014. Cả hai thảm kịch đều l&agrave; những lời cảnh b&aacute;o nghi&ecirc;m khắc: m&aacute;y bay thương mại c&oacute; nguy cơ thiệt hại.

C&oacute; thể thấy hệ thống h&agrave;ng kh&ocirc;ng to&agrave;n cầu, từng l&agrave; một th&agrave;nh tựu về tốc độ, an to&agrave;n v&agrave; kết nối, giờ đ&acirc;y như một mạng lưới phức tạp của lợi &iacute;ch địa ch&iacute;nh trị.&nbsp;

Mỗi xung đột mới đều định h&igrave;nh lại bản đồ h&agrave;ng kh&ocirc;ng. Mỗi lần đ&oacute;ng cửa kh&ocirc;ng phận, mỗi lần đổi đường bay v&agrave; mỗi lần từ chối kh&ocirc;ng phận đều l&agrave;m gia tăng sự chậm trễ, kh&iacute; thải v&agrave; chi ph&iacute; cho ng&agrave;nh h&agrave;ng kh&ocirc;ng to&agrave;n cầu.

<a href="https://baoxaydung.vn/xung-dot-the-gioi-leo-thang-khien-hang-khong-toan-cau-doi-mat-khung-hoang-duong-bay-192250801173506521.htm">Link gốc</a>

Những đường bay quen thuộc của ngành hàng không toàn cầu dần biến mất, thay vào đó là mạng lưới hẹp và phức tạp, khiến chi phí vận hành tăng vọt, nguy cơ va chạm và đe dọa tên lửa khi xung đột thế giới leo thang.
