Khi tổng t&agrave;i sản hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam đ&atilde; vượt mốc 21 triệu tỉ đồng v&agrave; &aacute;p lực tăng trưởng t&iacute;n dụng ng&agrave;y c&agrave;ng lớn, việc ban h&agrave;nh Th&ocirc;ng tư 14/2025/TT-NHNN kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; bước chuyển m&igrave;nh cần thiết m&agrave; c&ograve;n l&agrave; cuộc c&aacute;ch t&acirc;n trong hoạt động quản trị rủi ro ng&acirc;n h&agrave;ng. Những quy định đột ph&aacute; về bộ đệm vốn v&agrave; phương ph&aacute;p xếp hạng nội bộ (IRB) mở ra cơ hội hội nhập quốc tế nhưng cũng đặt ra th&aacute;ch thức lớn về năng lực vốn v&agrave; hệ thống dữ liệu cho c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250725/images/11-4.jpg" style="height:419px; width:603px" />

C&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng cần c&oacute; năng lực vốn mạnh mẽ hơn để đ&aacute;p ứng nhu cầu cho vay ng&agrave;y c&agrave;ng tăng của nền kinh tế. Ảnh: L&Ecirc; VŨ

T&iacute;n dụng đ&atilde; tăng mạnh trong s&aacute;u th&aacute;ng đầu năm 2025 v&agrave; động lực tăng trưởng vẫn thi&ecirc;n về nh&oacute;m kinh doanh bất động sản. Th&ocirc;ng tư 14/2025/TT-NHNN kh&ocirc;ng chỉ đơn thuần l&agrave; một văn bản ph&aacute;p quy thay thế Th&ocirc;ng tư 41/2016/TT-NHNN, m&agrave; đ&acirc;y c&ograve;n l&agrave; dấu mốc quan trọng đ&aacute;nh dấu sự chuyển m&igrave;nh quyết liệt của hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam hướng tới việc &aacute;p dụng to&agrave;n diện c&aacute;c chuẩn mực quốc tế Basel III trong giai đoạn 2025-2030.

Th&ocirc;ng tư 14 được xem l&agrave; phi&ecirc;n bản tiếp cận Basel III theo chuẩn Việt Nam, với nhiều điểm mới đột ph&aacute; so với quy định trước đ&acirc;y. Điểm đ&aacute;ng ch&uacute; &yacute; nhất ch&iacute;nh l&agrave; việc lần đầu ti&ecirc;n đưa ra c&aacute;c quy định về bộ đệm vốn (capital buffers) v&agrave; phương ph&aacute;p xếp hạng nội bộ (IRB). Sự ra đời của th&ocirc;ng tư n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ nhằm n&acirc;ng cao an to&agrave;n hệ thống m&agrave; c&ograve;n tạo nền tảng vững chắc cho việc hội nhập s&acirc;u rộng v&agrave;o thị trường t&agrave;i ch&iacute;nh quốc tế.

Tại sao an to&agrave;n vốn l&agrave; vấn đề cốt l&otilde;i của hệ thống?

Một trong những &aacute;p lực cấp thiết dẫn đến việc ban h&agrave;nh Th&ocirc;ng tư 14 ch&iacute;nh l&agrave; tỷ lệ an to&agrave;n vốn (CAR) của hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam vẫn c&ograve;n thấp hơn đ&aacute;ng kể so với c&aacute;c nước trong khu vực. Theo thống k&ecirc; gần đ&acirc;y, tỷ lệ CAR ri&ecirc;ng lẻ của c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam đạt khoảng hơn 11%, trong khi c&aacute;c nước l&aacute;ng giềng cao hơn nhiều: Indonesia đạt hơn 25%, Th&aacute;i Lan v&agrave; Malaysia gần 20% v&agrave; Singapore l&agrave; 17%, theo số liệu từ IMF v&agrave;o cuối năm 2023.

Ch&ecirc;nh lệch n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ phản &aacute;nh năng lực vốn thấp hơn m&agrave; c&ograve;n cho thấy hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam đang thiếu bộ đệm an to&agrave;n cần thiết để đối ph&oacute; với c&aacute;c c&uacute; sốc t&agrave;i ch&iacute;nh. Basel III y&ecirc;u cầu n&acirc;ng tổng mức an to&agrave;n vốn tối thiểu l&ecirc;n 10,5%, bao gồm bộ đệm bảo to&agrave;n vốn (CCB) &ge; 2,5% v&agrave; bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) từ 0-2,5%.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250725/images/12-2.jpg" style="height:220px; width:600px" />

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250725/images/13-2.jpg" style="height:475px; width:609px" />

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục ti&ecirc;u tăng trưởng GDP cao kh&ocirc;ng chỉ cho năm 2025 m&agrave; c&ograve;n cho cả thập ni&ecirc;n tới, việc n&acirc;ng cao năng lực vốn của hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng trở n&ecirc;n cấp thiết hơn bao giờ hết. T&iacute;nh đến cuối th&aacute;ng 6-2025, t&iacute;n dụng to&agrave;n nền kinh tế đ&atilde; đạt 17,2 triệu tỉ đồng, tăng 9,9% so với cuối năm 2024. Với đặc th&ugrave; ở Việt Nam, nhu cầu vốn đầu tư của doanh nghiệp phụ thuộc kh&aacute; lớn v&agrave;o vốn t&iacute;n dụng của hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng. Do đ&oacute;, để th&uacute;c đẩy tăng trưởng kinh tế cao, y&ecirc;u cầu về vốn l&agrave; v&ocirc; c&ugrave;ng quan trọng. Điều n&agrave;y đồng nghĩa với việc c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng cần c&oacute; năng lực vốn mạnh mẽ hơn để đ&aacute;p ứng nhu cầu cho vay ng&agrave;y c&agrave;ng tăng của nền kinh tế.

Th&ocirc;ng tư 14 mang lại nhiều thay đổi đột ph&aacute; so với c&aacute;c quy định trước đ&acirc;y. Lần đầu ti&ecirc;n cơ quan quản l&yacute; đưa ra c&aacute;c quy định về bộ đệm vốn, bao gồm bộ đệm CCB, bộ đệm CCyB v&agrave; bộ đệm vốn cho c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng c&oacute; tầm quan trọng hệ thống. Bộ đệm CCB sẽ được &aacute;p dụng theo lộ tr&igrave;nh bốn năm với mức tăng dần từ 0,625-2,5%, n&acirc;ng tổng CAR tối thiểu l&ecirc;n 10,5%.

Một điểm đ&aacute;ng ch&uacute; &yacute; kh&aacute;c l&agrave; Th&ocirc;ng tư 14 đưa ra điều kiện nghi&ecirc;m ngặt mới về việc chia cổ tức của c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng thương mại: ng&acirc;n h&agrave;ng chỉ được ph&acirc;n chia lợi nhuận c&ograve;n lại bằng tiền mặt (bao gồm cổ tức) khi duy tr&igrave; đủ c&aacute;c tỷ lệ bao gồm cả bộ đệm CCB. Đ&acirc;y l&agrave; quy định ho&agrave;n to&agrave;n mới, nhằm đảm bảo c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng ưu ti&ecirc;n củng cố năng lực vốn trước khi chia sẻ lợi nhuận với cổ đ&ocirc;ng.

Th&ocirc;ng tư 14 c&ograve;n ch&iacute;nh thức hướng dẫn phương ph&aacute;p IRB, bao gồm cả phương ph&aacute;p IRB cơ bản (FIRB) v&agrave; IRB n&acirc;ng cao (AIRB). Điều n&agrave;y cho ph&eacute;p c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng c&oacute; năng lực tự ước t&iacute;nh c&aacute;c th&agrave;nh phần rủi ro, từ đ&oacute; quản l&yacute; t&iacute;n dụng hiệu quả v&agrave; ch&iacute;nh x&aacute;c hơn theo chuẩn mực quốc tế.

Tầm quan trọng của việc x&acirc;y dựng hệ thống dữ liệu

Trọng t&acirc;m của Basel III kh&ocirc;ng chỉ nằm ở việc n&acirc;ng cao c&aacute;c ti&ecirc;u ch&iacute; về vốn m&agrave; c&ograve;n đ&ograve;i hỏi c&aacute;c y&ecirc;u cầu cao hơn nhiều ở hệ thống quản trị nội bộ. Việc &aacute;p dụng phương ph&aacute;p n&agrave;y cho ph&eacute;p c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng thương mại tự quyết định lựa chọn hệ thống xếp hạng v&agrave; ước lượng c&aacute;c th&agrave;nh phần rủi ro. Tuy nhi&ecirc;n, để đạt được điều n&agrave;y, c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng phải x&acirc;y dựng được hệ thống xếp hạng nội bộ mạnh mẽ, ph&ugrave; hợp với từng ph&acirc;n kh&uacute;c kh&aacute;ch h&agrave;ng v&agrave; c&oacute; khả năng định lượng rủi ro ch&iacute;nh x&aacute;c.

Một số ng&acirc;n h&agrave;ng ti&ecirc;n phong đ&atilde; ho&agrave;n th&agrave;nh việc triển khai phương ph&aacute;p F-IRB theo Basel III. Một số kh&aacute;c cũng đ&atilde; th&agrave;nh c&ocirc;ng trong việc ph&aacute;t triển c&ocirc;ng cụ đo lường rủi ro t&iacute;n dụng hiện đại sử dụng phương ph&aacute;p IRB. Những m&ocirc; h&igrave;nh n&agrave;y đ&atilde; được x&acirc;y dựng cho c&aacute;c danh mục b&aacute;n lẻ, doanh nghiệp nhỏ v&agrave; vừa v&agrave; doanh nghiệp lớn, đ&aacute;p ứng đầy đủ c&aacute;c y&ecirc;u cầu của Basel về đo lường x&aacute;c suất vỡ nợ (PD), m&ocirc; h&igrave;nh ước t&iacute;nh tổn thất khi vỡ nợ (LGD) v&agrave; ước t&iacute;nh số dư vay tại thời điểm vỡ nợ (EAD). Việc tu&acirc;n thủ Basel III đ&ograve;i hỏi c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng cần c&oacute; một hệ thống dữ liệu ph&acirc;n loại doanh nghiệp chuẩn để c&oacute; thể thực hiện đ&aacute;nh gi&aacute; rủi ro li&ecirc;n tục v&agrave; ch&iacute;nh x&aacute;c. Hiện tại, ước t&iacute;nh c&oacute; hơn 200.000 doanh nghiệp nhỏ v&agrave; vừa c&oacute; quan hệ t&iacute;n dụng với c&aacute;c tổ chức t&iacute;n dụng. Con số n&agrave;y cho thấy quy m&ocirc; dữ liệu khổng lồ m&agrave; c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng cần phải quản l&yacute; v&agrave; ph&acirc;n t&iacute;ch.

Để đ&aacute;p ứng y&ecirc;u cầu n&agrave;y, c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng cần x&acirc;y dựng hệ thống dữ liệu c&oacute; khả năng ph&acirc;n loại v&agrave; đ&aacute;nh gi&aacute; rủi ro cho từng nh&oacute;m kh&aacute;ch h&agrave;ng một c&aacute;ch tự động v&agrave; ch&iacute;nh x&aacute;c. Hệ thống n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ phục vụ cho việc t&iacute;nh to&aacute;n t&agrave;i sản c&oacute; rủi ro (RWA) theo c&ocirc;ng thức Basel m&agrave; c&ograve;n hỗ trợ việc ph&ecirc; duyệt t&iacute;n dụng, đ&aacute;nh gi&aacute; rủi ro kh&aacute;ch h&agrave;ng v&agrave; ph&acirc;n bổ vốn hiệu quả.

Hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam đang c&oacute; nhiều thuận lợi trong việc triển khai Basel III nhờ hoạt động số h&oacute;a dữ liệu kinh doanh của doanh nghiệp đang được đẩy nhanh trong thời gian vừa qua. Việc Ch&iacute;nh phủ th&uacute;c đẩy chuyển đổi số v&agrave; coi dữ liệu l&agrave; động lực ph&aacute;t triển kinh tế đ&atilde; tạo tiền đề thuận lợi cho việc triển khai Basel III.

Để hỗ trợ c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng thương mại trong việc ph&acirc;n loại v&agrave; đ&aacute;nh gi&aacute; rủi ro một c&aacute;ch hiệu quả, Ch&iacute;nh phủ v&agrave; Ng&acirc;n h&agrave;ng Nh&agrave; nước (NHNN) cần nghi&ecirc;n cứu việc x&acirc;y dựng trung t&acirc;m dữ liệu doanh nghiệp quốc gia. Hiện tại, Việt Nam đ&atilde; c&oacute; Trung t&acirc;m Th&ocirc;ng tin t&iacute;n dụng quốc gia (CIC) trực thuộc NHNN, c&oacute; chức năng thu thập, lưu trữ, ph&acirc;n t&iacute;ch, xử l&yacute; v&agrave; dự đo&aacute;n th&ocirc;ng tin t&iacute;n dụng của c&aacute; nh&acirc;n v&agrave; tổ chức. Tuy nhi&ecirc;n, CIC chủ yếu tập trung v&agrave;o th&ocirc;ng tin t&iacute;n dụng v&agrave; lịch sử vay nợ. Để phục vụ tốt hơn cho việc triển khai Basel III, cần mở rộng hệ thống n&agrave;y th&agrave;nh một trung t&acirc;m dữ liệu doanh nghiệp to&agrave;n diện, bao gồm th&ocirc;ng tin về t&igrave;nh h&igrave;nh kinh doanh, t&agrave;i ch&iacute;nh, thuế, bảo hiểm x&atilde; hội v&agrave; c&aacute;c chỉ số hoạt động kh&aacute;c của doanh nghiệp.

Việt Nam hiện đang c&oacute; nhiều trung t&acirc;m dữ liệu thương mại với tổng c&ocirc;ng suất đ&aacute;ng kể, v&agrave; đang chứng kiến sự đầu tư mạnh mẽ từ c&aacute;c tập đo&agrave;n lớn như Viettel, VNPT, FPT. Cơ sở hạ tầng n&agrave;y ho&agrave;n to&agrave;n c&oacute; thể hỗ trợ việc x&acirc;y dựng một hệ thống dữ liệu doanh nghiệp tập trung, gi&uacute;p c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng tiếp cận th&ocirc;ng tin chất lượng cao v&agrave; chuẩn h&oacute;a để phục vụ cho m&ocirc; h&igrave;nh IRB.

Trong khi đ&oacute;, hạ tầng c&ocirc;ng nghệ th&ocirc;ng tin của c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng đ&atilde; được n&acirc;ng cấp với việc sử dụng c&aacute;c hệ thống Core Banking hiện đại, gi&uacute;p tối ưu h&oacute;a quy tr&igrave;nh vận h&agrave;nh, bảo mật th&ocirc;ng tin v&agrave; an ninh mạng, đảm bảo an to&agrave;n cho hệ thống giao dịch điện tử. Việc ng&acirc;n h&agrave;ng c&oacute; chỉ số hạ tầng c&ocirc;ng nghệ th&ocirc;ng tin cao hơn sẽ dẫn đến lợi nhuận tr&ecirc;n tổng t&agrave;i sản (ROA) v&agrave; lợi nhuận tr&ecirc;n vốn chủ sở hữu (ROE) cao hơn, trong khi đ&oacute; đảm bảo việc đ&aacute;nh gi&aacute; chất lượng danh mục cho vay một c&aacute;ch bền vững.

Việc ban h&agrave;nh Th&ocirc;ng tư 14 đ&aacute;nh dấu một bước ngoặt quan trọng trong h&agrave;nh tr&igrave;nh n&acirc;ng cấp hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam. Th&ocirc;ng tư n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ đơn thuần l&agrave; việc &aacute;p dụng c&aacute;c quy định mới m&agrave; thực chất l&agrave; việc m&ocirc; phỏng gần như to&agrave;n bộ c&aacute;c nội dung cốt l&otilde;i của Basel III, nhằm tạo ra một bước đệm quan trọng để c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng từng bước n&acirc;ng cao năng lực trước khi &aacute;p dụng ho&agrave;n to&agrave;n Basel III.

Với lộ tr&igrave;nh linh hoạt từ nay đến năm 2030, c&aacute;c ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam c&oacute; đủ thời gian để chuẩn bị về mọi mặt: từ việc tăng cường năng lực vốn, x&acirc;y dựng hệ thống dữ liệu chất lượng cao, đến việc ph&aacute;t triển m&ocirc; h&igrave;nh quản trị rủi ro hiện đại theo chuẩn mực quốc tế. Đ&acirc;y ch&iacute;nh l&agrave; cơ hội v&agrave;ng để hệ thống ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam kh&ocirc;ng chỉ đảm bảo an to&agrave;n trong hoạt động m&agrave; c&ograve;n n&acirc;ng cao khả năng cạnh tranh v&agrave; hội nhập quốc tế.

(*) CFA

<a href="https://thesaigontimes.vn/thong-tu-14-buoc-tien-moi-cho-hanh-trinh-nang-cap-he-thong-ngan-hang/">L&ecirc; Ho&agrave;i &Acirc;n-Link gốc</a>

Khi tổng tài sản hệ thống ngân hàng Việt Nam đã vượt mốc 21 triệu tỉ đồng và áp lực tăng trưởng tín dụng ngày càng lớn, việc ban hành Thông tư 14/2025/TT-NHNN không chỉ là bước chuyển mình cần thiết mà còn là cuộc cách tân trong hoạt động quản trị rủi ro ngân hàng. Những quy định đột phá về bộ đệm vốn và phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB) mở ra cơ hội hội nhập quốc tế nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về năng lực vốn và hệ thống dữ liệu cho các ngân hàng.