Được biết đến l&agrave; một đại điền chủ gi&agrave;u c&oacute;, nhiều ruộng đất nhưng &ocirc;ng Trần Trinh Trạch lại l&agrave; người ch&iacute; th&uacute; l&agrave;m ăn, kh&ocirc;ng ăn chơi g&igrave; nhiều.

Trần Trinh Trạch (1872-1942) nguy&ecirc;n l&agrave; th&agrave;nh vi&ecirc;n của Hội đồng Tư mật Nam Kỳ (Conseil Priv&eacute;). D&acirc;n gian c&ograve;n gọi l&agrave; Hội đồng Trạch, nguy&ecirc;n Ch&aacute;nh Hội trưởng v&agrave; đồng s&aacute;ng lập Ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam &ndash; ng&acirc;n h&agrave;ng đầu ti&ecirc;n do ch&iacute;nh người Việt Nam s&aacute;ng lập v&agrave; điều h&agrave;nh.

Cậu b&eacute; ngh&egrave;o đổi đời nhờ l&uacute;a v&agrave; muối

Trần Trinh Trạch gốc người Minh Hương sinh ra trong gia đ&igrave;nh ngh&egrave;o từ miệt Bi&ecirc;n H&ograve;a, Đồng Nai tr&ocirc;i dạt về Bạc Li&ecirc;u khai khẩn đất hoang. Khi mới 12-13 tuổi, &ocirc;ng phải đi l&agrave;m mướn cho một điền chủ quốc tịch Ph&aacute;p. Theo lệ thực d&acirc;n thời ấy, lẽ ra con của gia đ&igrave;nh đ&oacute; phải học tiếng Ph&aacute;p, nhưng cậu chủ lại lười kh&ocirc;ng chịu đi học, cho n&ecirc;n họ nhờ &ocirc;ng Trạch đi học thế. Cũng ch&iacute;nh nhờ vậy, &ocirc;ng biết tiếng Ph&aacute;p để sau n&agrave;y &ocirc;ng đi l&agrave;m vi&ecirc;n chức cho T&ograve;a h&agrave;nh ch&iacute;nh tỉnh Bạc Li&ecirc;u.

Năm 1895, trong thời gian l&agrave;m thư k&yacute; điền địa ở T&ograve;a bố (T&ograve;a h&agrave;nh ch&iacute;nh) tỉnh Bạc Li&ecirc;u, &ocirc;ng cưới B&agrave; Phan Thị Muồi l&agrave; con g&aacute;i thứ tư của B&aacute; hộ B&igrave; (Phan Hộ Biết), người c&oacute; đất ruộng nhiều nhất tỉnh Bạc Li&ecirc;u, nổi danh l&agrave; &ldquo;Vua l&uacute;a gạo Nam Kỳ&rdquo;. B&aacute; hộ B&igrave; cho vợ chồng &ocirc;ng một sở đất ở ri&ecirc;ng. Thầy k&yacute; Trạch th&ocirc;i l&agrave;m c&ocirc;ng chức, chuyển sang l&agrave;m điền chủ. Ngo&agrave;i ra, đất ruộng B&aacute; hộ B&igrave; t&aacute;ch bộ (địa bạ) chia cho c&aacute;c con đều lần lượt lọt v&agrave;o tay ch&agrave;ng rể thứ tư v&igrave; c&aacute;c con v&agrave; rể kh&aacute;c của &ocirc;ng B&igrave; m&ecirc; cờ bạc, lần lượt đem cầm cố cho &ocirc;ng Trạch, kh&ocirc;ng chuộc được, đ&agrave;nh mất lu&ocirc;n.

<img alt="" src="https://nqs.1cdn.vn/2023/08/28/dautu.kinhtechungkhoan.vn-stores-news_dataimages-2023-082023-28-16-_ong-trach20230828160455.jpg" style="height:613px; width:550px" />

&Ocirc;ng Trần Trinh Trạch

Sự thịnh vượng của &ocirc;ng Trần Trinh Trạch ng&agrave;y c&agrave;ng tấn tới khi &ocirc;ng đầu tư v&agrave;o ruộng muối, đến khi &ocirc;ng tr&uacute;ng thầu trở th&agrave;nh nh&agrave; cung cấp muối cho cả Nam Kỳ th&igrave; hoa lợi từ ruộng l&uacute;a v&agrave; ruộng muối đ&atilde; kh&ocirc;ng thể kể xiết, từ đ&oacute; &ocirc;ng tiếp tục mua th&ecirc;m ruộng v&agrave; trở th&agrave;nh đại điền chủ c&oacute; số ruộng đất nhiều nhất Đ&ocirc;ng Dương. Cả tỉnh Bạc Li&ecirc;u c&oacute; 13 l&ocirc; ruộng muối th&igrave; &ocirc;ng Trạch chiếm tới 11 l&ocirc;, với hơn 50.000 mẫu ruộng muối. Ri&ecirc;ng ruộng l&uacute;a &ocirc;ng c&oacute; 74 sở điền, c&aacute;c con số ghi lại đều kh&aacute;c nhau, l&uacute;c th&igrave; 110.000 mẫu, l&uacute;c th&igrave; 150.000 mẫu. &Ocirc;ng Trần Trinh Đức khẳng định con số c&oacute; thể ch&iacute;nh x&aacute;c nhất l&agrave; 145.000 mẫu ruộng l&uacute;a. L&uacute;c n&agrave;y, &ocirc;ng trở th&agrave;nh đại điền chủ c&oacute; số ruộng đất nhiều nhất Đ&ocirc;ng Dương.

<img alt="" src="https://nqs.1cdn.vn/2023/08/28/dautu.kinhtechungkhoan.vn-stores-news_dataimages-2023-082023-28-16-_vc-ong-trach20230828160501.jpg" style="height:567px; width:550px" />

Vợ chồng &ocirc;ng Trạch

Ngo&agrave;i hai d&atilde;y phố lầu ở Bạc Li&ecirc;u v&agrave; một d&atilde;y phố lầu ở đường La Grandi&egrave;re ở S&agrave;i G&ograve;n (sau l&agrave; đường Gia Long, nay l&agrave; đường L&yacute; Tự Trọng). Do đất đai m&ecirc;nh m&ocirc;ng, kh&ocirc;ng bị chia khoảnh vụn vặt n&ecirc;n C&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u (con thứ hai của &ocirc;ng Trạch) c&oacute; thể d&ugrave;ng ca-n&ocirc; đi thăm ruộng).

Năm 1927, Trần Trinh Trạch đồng s&aacute;ng lập v&agrave; điều h&agrave;nh Ng&acirc;n h&agrave;ng Việt Nam &ndash; ng&acirc;n h&agrave;ng đầu ti&ecirc;n của người Việt Nam, trụ sở đặt tại S&agrave;i G&ograve;n. &Ocirc;ng Trần Trinh Trạch l&agrave;m Ch&aacute;nh Hội trưởng - tương đương với chức Chủ tịch Hội đồng quản trị ng&acirc;n h&agrave;ng ng&agrave;y nay. &Ocirc;ng Huỳnh Đ&igrave;nh Khi&ecirc;m, nghiệp chủ ở G&ograve; C&ocirc;ng, l&agrave;m Hội trưởng danh dự. &Ocirc;ng Nguyễn T&acirc;n Văn, nghị vi&ecirc;n Hội đồng th&agrave;nh phố l&agrave;m Ph&oacute; Hội trưởng. &Ocirc;ng Nguyễn Văn Của, chủ nh&agrave; in, l&agrave;m quản l&yacute; - tương đương chức Gi&aacute;m đốc ng&acirc;n h&agrave;ng ng&agrave;y nay.

Mua cả xe sang v&agrave; m&aacute;y bay

&Ocirc;ng Trạch c&oacute; bảy người con, trong đ&oacute; c&oacute; ba con trai. Người con thứ hai, c&ograve;n gọi cậu Ba Huy, l&agrave; người &ocirc;ng đặt niềm tin nhiều nhất sẽ trở th&agrave;nh người thay &ocirc;ng nắm cơ nghiệp v&agrave; quản l&yacute; điền thổ n&ecirc;n khi lớn &ocirc;ng cho l&ecirc;n S&agrave;i G&ograve;n học, sau đ&oacute; cậu Ba Huy xin được qua Ph&aacute;p du học, &ocirc;ng Trạch đồng &yacute; ngay kh&ocirc;ng cần suy nghĩ, bởi &ocirc;ng nhận thức &ocirc;ng c&oacute; được cơ nghiệp ng&agrave;y h&ocirc;m nay ch&iacute;nh nhờ c&aacute;i sự học, huống hồ qua tận nước Ph&aacute;p, bao nhi&ecirc;u tiền &ocirc;ng cũng bỏ ra hết.

<img alt="" src="https://nqs.1cdn.vn/2023/08/28/dautu.kinhtechungkhoan.vn-stores-news_dataimages-2023-082023-28-16-_ong-huy20230828160519.jpg" style="height:754px; width:550px" />

Hắc c&ocirc;ng tử, C&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u Trần Trinh Huy

Ng&agrave;y cậu Ba Huy học th&agrave;nh t&agrave;i về nước, &ocirc;ng Hội đồng Trạch l&ecirc;n tận S&agrave;i G&ograve;n đ&oacute;n con. &Ocirc;ng quyết định mua th&ecirc;m một xe hơi mới thật &ldquo;xịn&rdquo; thay cho chiếc xe Ford đang x&agrave;i để cậu Ba &aacute;o gấm về l&agrave;ng. Trong C&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u của t&aacute;c giả Nguy&ecirc;n H&ugrave;ng kể lại, &ocirc;ng Trạch mướn kh&aacute;ch sạn trước chợ Bến Th&agrave;nh, đoạn thả bộ ra ng&atilde; tư Charner - Bonard (giờ l&agrave; ng&atilde; tư Nguyễn Huệ - L&ecirc; Lợi) c&oacute; một h&atilde;ng b&aacute;n xe hơi danh tiếng để coi xe. Bọn T&acirc;y trong h&atilde;ng thấy một &ocirc;ng gi&agrave; nh&agrave; qu&ecirc; bận bộ b&agrave; ba lục soạn trắng, đi gi&agrave;y h&agrave;m ếch, tay &ocirc;m c&aacute;i &ldquo;mo cau&rdquo; bự bự th&igrave; tỏ ra coi thường, miễn cưỡng tiếp ra mặt.

Mặc kệ sự khinh khi, &ocirc;ng điềm nhi&ecirc;n xem chiếc xe Chevrolet mắc tiền nhất, k&ecirc;u sốp phơ (t&agrave;i xế) kiểm tra kỹ c&agrave;ng, rồi &ocirc;ng leo l&ecirc;n ngồi thử xem c&oacute; vừa &yacute; kh&ocirc;ng, đến khi ưng rồi &ocirc;ng mới mở c&aacute;i &ldquo;mo cau&rdquo; ra trả tiền mua lu&ocirc;n, l&uacute;c đ&oacute; bọn T&acirc;y mới hết hồn v&igrave; trong c&aacute;i mo cau căng phồng đ&oacute; l&agrave; h&agrave;ng chồng giấy &ldquo;con c&ocirc;ng&rdquo; (tờ tiền mệnh gi&aacute; 100 đồng c&oacute; h&igrave;nh con c&ocirc;ng, cao nhất, gi&aacute; trị tương đương cỡ 15 triệu đồng b&acirc;y giờ).

Cậu Ba Huy khoe học ở Ph&aacute;p c&oacute; học l&aacute;i xe hơi, c&oacute; cả bằng l&aacute;i m&aacute;y bay rồi thuyết phục &ocirc;ng Trạch n&ecirc;n mua m&aacute;y bay, v&igrave; c&oacute; m&aacute;y bay thăm l&uacute;a rất nhanh, đồng thời nếu c&oacute; dịch s&acirc;u rầy, c&agrave;o c&agrave;o, ch&acirc;u chấu th&igrave; d&ugrave;ng m&aacute;y bay phun thuốc trừ s&acirc;u sẽ rất nhanh v&agrave; hiệu quả hơn phun xịt thủ c&ocirc;ng b&igrave;nh thường. B&ugrave;i tai, &ocirc;ng Trạch duyệt lu&ocirc;n, cậu Ba Huy đặt mua một chiếc (kh&ocirc;ng c&oacute; tư liệu nhưng khả năng l&agrave; chiếc Morane, m&aacute;y bay d&acirc;n sự hai chỗ ngồi kh&aacute; thời thượng l&uacute;c đ&oacute;, trị gi&aacute; tầm 100 kg v&agrave;ng). Ng&agrave;y 24-6-1932, tr&ecirc;n tờ b&aacute;o La Courrier Saigonnais đ&atilde; loan tin giật g&acirc;n với t&iacute;t lớn ở trang nhất: &ldquo;M.Tran Trinh Huy propri&eacute;taire &agrave; Baclieu poss&egrave;de, un avion et il am&eacute;nage une piste d atterrissage sur sa propri&eacute;t&eacute; &agrave; Camau&rdquo;, c&oacute; nghĩa &ldquo;&Ocirc;ng điền chủ Trần Trinh Huy ở Bạc Li&ecirc;u sắm một chiếc m&aacute;y bay v&agrave; l&agrave;m s&acirc;n bay tr&ecirc;n đất của &ocirc;ng ở C&agrave; Mau&rdquo;.

<img alt="" src="https://nqs.1cdn.vn/2023/08/28/dautu.kinhtechungkhoan.vn-stores-news_dataimages-2023-082023-28-16-_may-bay20230828160509.jpg" style="height:306px; width:550px" />

Chiếc Morane tối t&acirc;n nhất trong c&aacute;c d&ograve;ng m&aacute;y bay nhỏ của Ph&aacute;p thời bấy giờ

C&aacute;i kết của gia tộc chưa kịp gi&agrave;u ba đời

Năm 1942, đến cuối đời, sau khi mừng thọ tuổi 70 được hơn một th&aacute;ng, &ocirc;ng Trạch n&oacute;i với Trần Trinh Huy (Ba Huy hay Hắc c&ocirc;ng tử) đưa xuống S&agrave;i G&ograve;n đổi gi&oacute;. Thấy cha muốn đi nghỉ ngơi, Ba Huy đ&atilde; đồng &yacute; đưa &ocirc;ng đi. Xuống S&agrave;i G&ograve;n, cậu bắt đầu cho cha đi du lịch. Sau khi đi biển Long Hải, Vũng T&agrave;u về, v&igrave; tắm biển l&acirc;u n&ecirc;n &ocirc;ng Trạch bị cảm lạnh. Cậu Ba Huy đ&atilde; mời b&aacute;c sĩ về nh&agrave; nhưng cảm lạnh bị biến chứng s&acirc;u, do tuổi cao, sức đề kh&aacute;ng k&eacute;m n&ecirc;n Hội đồng Trạch mất ở S&agrave;i G&ograve;n.

Cậu Huy sợ anh chị em, gia tộc tr&aacute;ch mắng v&igrave; c&aacute;i chết bất đắc kỳ tử của &ocirc;ng Hội đồng n&ecirc;n đ&atilde; l&aacute;i xe đưa &ocirc;ng Trạch về Bạc Li&ecirc;u ngay trong đ&ecirc;m h&ocirc;m đ&oacute;. Qu&atilde;ng đường 300 km từ S&agrave;i G&ograve;n về Bạc Li&ecirc;u, cậu Huy ch&egrave;n gối đặt &ocirc;ng Trạch ngồi ngay ngắn, kh&ocirc;ng ai biết &ocirc;ng đ&atilde; chết. Chỉ đến khi về đến dinh thự, mọi chuyện rối ren, người ta mới hay &ocirc;ng Trạch đ&atilde; qua đời. Linh cữu &ocirc;ng Trạch qu&agrave;n ở dinh thự b&ecirc;n s&ocirc;ng Bạc Li&ecirc;u (x&acirc;y năm 1919 - nay l&agrave; kh&aacute;ch sạn Bạc Li&ecirc;u). Với những người d&acirc;n Bạc Li&ecirc;u, đ&aacute;m tang của cha C&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u c&oacute; đến mấy ngh&igrave;n người đưa tiễn. Khi xe tang đ&atilde; đến nghĩa trang gia tộc c&aacute;ch thị x&atilde;Bạc Li&ecirc;u 5 km nhưng đo&agrave;n người l&uacute;c đ&oacute; vẫn nối d&agrave;i nhau.

Vợ chồng Hội đồng Trạch sống rất chuẩn mực, cần kiệm. Trần Trinh Trạch sống ch&iacute; th&uacute; l&agrave;m gi&agrave;u v&agrave; chung thủy với vợ, kh&ocirc;ng phải l&agrave; hạng người bướm ong, trăng gi&oacute;. Tr&aacute;i với bố mẹ, ba con trai trong số bảy người con của &ocirc;ng Trạch sẵn gia sản kếch x&ugrave; của cha, đều mặc sức phung ph&aacute; tiền của. Trong đ&oacute;, Trần Trinh Huy l&agrave; người m&agrave; &ocirc;ng kỳ vọng nhất th&igrave; lại l&agrave; một cậu ấm ăn chơi kh&eacute;t tiếng cả Nam Kỳ, đến nỗi danh xưng C&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u gần như g&aacute;n cho ri&ecirc;ng Ba Huy.

Đ&aacute;m tang của &ocirc;ng lớn chưa từng, k&eacute;o d&agrave;i đến 7 ng&agrave;y 7 đ&ecirc;m. T&aacute; điền, d&acirc;n ch&uacute;ng tới viếng v&agrave; đeo tang đều được đ&atilde;i ăn uống v&agrave; cho 1 giạ l&uacute;a. Đ&aacute;m tang &ocirc;ng cả chục ng&agrave;n người tham gia, tới mức xe tang đ&atilde; đến nghĩa trang c&aacute;ch thị x&atilde; Bạc Li&ecirc;u 5 km m&agrave; d&ograve;ng người đi theo vẫn chưa ra khỏi thị x&atilde;.

Sau khi &ocirc;ng Trạch mất, t&agrave;i sản được chia cho c&aacute;c con trai của &ocirc;ng, nhưng những &ocirc;ng n&agrave;y kh&ocirc;ng c&oacute; t&agrave;i l&agrave;m ăn như cha m&agrave; chỉ quen ti&ecirc;u pha n&ecirc;n gia sản cứ hao hụt dần. Trong thập ni&ecirc;n 1960, hai cuộc cải c&aacute;ch ruộng đất với chủ trương thu đất của đại địa chủ cũng khiến hầu hết ruộng đất của gia đ&igrave;nh n&agrave;y bị mất đi. Kh&ocirc;ng c&ograve;n hoa lợi từ ruộng đất, kh&ocirc;ng biết chuyển hướng kinh doanh sang c&aacute;c lĩnh vực kh&aacute;c như c&ocirc;ng nghiệp - dịch vụ, lại quen ti&ecirc;u x&agrave;i phung ph&iacute; n&ecirc;n gia sản của Ba Huy hao hụt nhanh ch&oacute;ng.

Ba Huy mất v&agrave;o th&aacute;ng 1/1974 ở S&agrave;i G&ograve;n v&agrave; được đưa về an t&aacute;ng trong phần mộ gia đ&igrave;nh tại ấp C&aacute;i Dầy, x&atilde; Ch&acirc;u Hưng, huyện Vĩnh Lợi, Bạc Li&ecirc;u. Ba Huy c&oacute; 8 người con, c&aacute;c con cũng ti&ecirc;u x&agrave;i phung ph&iacute; giống cha m&igrave;nh n&ecirc;n nh&agrave; cửa cứ b&aacute;n dần. Đến cuối thập ni&ecirc;n 1970, c&aacute;c con của Ba Huy quyết định b&aacute;n căn nh&agrave; cuối c&ugrave;ng ở đường Nhất Linh với gi&aacute; 28 lượng v&agrave;ng, mỗi người chia nhau một phần rồi ly t&aacute;n, tự t&igrave;m đường l&agrave;m ăn ri&ecirc;ng.

<img alt="" src="https://nqs.1cdn.vn/2023/08/28/dautu.kinhtechungkhoan.vn-stores-news_dataimages-2023-082023-28-16-_gia-dinh20230828161228.jpg" style="height:447px; width:550px" />

Bức ảnh lớn của gia đ&igrave;nh c&ocirc;ng tử Bạc Li&ecirc;u

C&aacute;c con Ba Huy l&agrave;m ăn kh&ocirc;ng thuận lợi, người con Trần Trinh Đức ban đầu cũng kh&aacute; giả nhưng con c&aacute;i ham m&ecirc; cờ bạc n&ecirc;n mắc nợ, tất cả t&agrave;i sản trong nh&agrave; đều lần lượt ra đi, Trần Trinh Đức phải chạy xe &ocirc;m kiếm sống, về sau &ocirc;ng Đức quyết định ở lại Bạc Li&ecirc;u gắn b&oacute; với căn nh&agrave; cũ l&agrave;m hướng dẫn vi&ecirc;n du lịch, gia đ&igrave;nh &ocirc;ng được ch&iacute;nh quyền cho ở tại một căn nh&agrave; t&aacute;i định cư đến b&acirc;y giờ. Đến đ&acirc;y th&igrave; ch&iacute;nh thức kết th&uacute;c sự gi&agrave;u c&oacute; k&eacute;o d&agrave;i chưa tới ba đời của d&ograve;ng tộc Hội đồng Trần Trinh Trạch.

<a href="https://nguoiquansat.vn/than-the-dai-phu-hao-mo-ngan-hang-dau-tien-cua-nguoi-viet-nguoi-nam-ky-nhieu-dat-nhat-dong-duong-dam-tang-7-ngay-7-dem-nghin-nguoi-vieng-87979.html">Nhật Linh</a>

Được biết đến là một đại điền chủ giàu có, nhiều ruộng đất nhưng ông Trần Trinh Trạch lại là người chí thú làm ăn, không ăn chơi gì nhiều.

