&nbsp;C&aacute;c vụ lừa đảo trong đầu tư hầu như xuất ph&aacute;t từ l&ograve;ng tham, sự cả tin, hay cả hai của người bị hại. C&aacute;c phương thức đều kh&ocirc;ng mới nhưng c&oacute; lẽ do hạn chế trong khả năng x&aacute;c định ngưỡng của niềm tin v&agrave; rủi ro n&ecirc;n kh&ocirc;ng &iacute;t người vẫn tiếp tục đi v&agrave;o vết xe đổ.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20230919/images/14-1(1).jpg" style="height:342px; width:545px" />

Ngưỡng của niềm tin

Một người bị hại trong vụ việc lừa đảo chiếm đoạt t&agrave;i sản gần đ&acirc;y cho biết v&igrave; nh&igrave;n v&agrave;o cơ sở vật chất, nh&igrave;n v&agrave;o đội ngũ l&atilde;nh đạo, đội ngũ cố vấn của doanh nghiệp th&igrave; tin tưởng v&ocirc; c&ugrave;ng, từ đ&oacute; kh&ocirc;ng chỉ tham gia đầu tư m&agrave; c&ograve;n giới thiệu nhiều người kh&aacute;c c&ugrave;ng tham gia.

Sức mạnh t&agrave;i ch&iacute;nh của doanh nghiệp, uy t&iacute;n của l&atilde;nh đạo doanh nghiệp, của đội ngũ cố vấn doanh nghiệp l&agrave; những t&agrave;i sản hữu h&igrave;nh v&agrave; v&ocirc; h&igrave;nh m&agrave; nh&agrave; đầu tư thường đ&aacute;nh gi&aacute; trước khi ra quyết định. Thế nhưng kh&ocirc;ng nhiều người biết được rằng chất lượng của những t&agrave;i sản n&agrave;y mới l&agrave; điều quan trọng nhất.

T&agrave;i sản cố định của một doanh nghiệp trong thực tế kh&ocirc;ng chỉ h&igrave;nh th&agrave;nh từ vốn chủ sở hữu, m&agrave; n&oacute; c&ograve;n được h&igrave;nh th&agrave;nh từ vốn vay. Văn ph&ograve;ng, nh&agrave; m&aacute;y, kho xưởng, đất đai mặc d&ugrave; thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng c&oacute; thể l&agrave; một khoản nợ của doanh nghiệp: t&agrave;i sản gi&aacute; trị 10 đồng nhưng trong đ&oacute; nợ đ&atilde; l&agrave; 7,8 đồng, v&agrave; t&agrave;i sản r&ograve;ng chỉ c&oacute; 2,3 đồng hay một tỷ lệ kh&aacute; nhỏ.

Trường hợp nguy hiểm hơn l&agrave; c&aacute;c t&agrave;i sản n&agrave;y kh&ocirc;ng thuộc quyền sở hữu m&agrave; chỉ l&agrave; t&agrave;i sản đi thu&ecirc;, c&oacute; thể l&agrave; thu&ecirc; v&agrave; trả ph&iacute; thu&ecirc; định kỳ hoặc l&agrave; t&agrave;i sản thu&ecirc; t&agrave;i ch&iacute;nh (c&oacute; thể sở hữu một phần). Nh&igrave;n qua bề ngo&agrave;i th&igrave; c&oacute; cảm gi&aacute;c t&agrave;i sản của doanh nghiệp rất nhiều, nhưng thực ra t&agrave;i sản thực v&agrave; vốn chủ sở hữu thực kh&ocirc;ng được như vậy.

&quot;C&aacute;c quy định về bảo vệ quyền lợi nh&agrave; đầu tư, việc kiểm so&aacute;t c&aacute;c hoạt động quảng b&aacute; giới thiệu sản phẩm đầu tư cần được ho&agrave;n thiện sớm. Xử l&yacute; nghi&ecirc;m c&aacute;c sai phạm để răn đe cũng l&agrave; một c&aacute;ch hiệu quả để ph&ograve;ng ngừa c&aacute;c rủi ro lừa đảo trong đầu tư.&quot;

V&agrave; nguy hiểm nhất l&agrave; những t&agrave;i sản tr&ecirc;n giấy tờ, như quyền sở hữu bất động sản, c&aacute;c dự &aacute;n, c&aacute;c hoạt động kinh doanh đang c&oacute;. Nếu kh&ocirc;ng thẩm tra kỹ c&agrave;ng th&igrave; phần lớn trong c&aacute;c trường hợp lừa đảo, những t&agrave;i sản n&agrave;y l&agrave; giả mạo hoặc thuộc quyền sở hữu của người kh&aacute;c. Với c&ocirc;ng nghệ photoshop v&agrave; thậm ch&iacute; AI tạo sinh ng&agrave;y nay th&igrave; rất kh&oacute; để ph&acirc;n biệt đ&acirc;u l&agrave; h&igrave;nh ảnh, t&agrave;i liệu thật/giả.

Trường hợp uy t&iacute;n của l&atilde;nh đạo doanh nghiệp, của đội ngũ cố vấn cũng cần thẩm tra v&igrave; hồ sơ, bằng cấp, kinh nghiệm cũng l&agrave; những thứ c&oacute; thể ngụy tạo hoặc thổi phồng. Trong thời đại Internet ng&agrave;y nay, hoạt động của những người c&oacute; uy t&iacute;n đều c&oacute; thể t&igrave;m kiếm được dễ d&agrave;ng, v&igrave; họ phải minh bạch v&agrave; c&ocirc;ng khai. Nếu th&ocirc;ng tin về một người được cho l&agrave; c&oacute; uy t&iacute;n tầm cỡ m&agrave; kh&ocirc;ng t&igrave;m thấy được g&igrave; từ c&aacute;c c&ocirc;ng cụ t&igrave;m kiếm th&igrave; đ&acirc;y l&agrave; một dấu hỏi rất lớn. Những người cố vấn thực sự c&oacute; uy t&iacute;n th&igrave; bản th&acirc;n họ cũng phải thẩm tra nhất định doanh nghiệp hay dự &aacute;n họ tham gia, v&igrave; đ&oacute; cũng l&agrave; c&aacute;ch bảo vệ uy t&iacute;n của ri&ecirc;ng họ.

Ngưỡng của rủi ro

Một nguy&ecirc;n tắc trong đầu tư được biết đến rộng r&atilde;i đ&oacute; l&agrave; &ldquo;lợi nhuận cao đi c&ugrave;ng rủi ro cao, v&agrave; ngược lại&rdquo;. Bởi v&igrave; thị trường c&oacute; t&iacute;nh hiệu quả, d&ugrave; ở dạng mạnh hay yếu. Lấy v&iacute; dụ khi c&oacute; một cơ hội đầu tư tốt, rủi ro thấp m&agrave; lợi nhuận cao th&igrave; rất kh&oacute; để một ai đ&oacute; giữ cho ri&ecirc;ng m&igrave;nh được l&acirc;u. Khi c&oacute; th&ecirc;m một người biết th&igrave; số người biết sẽ tăng theo cấp số nh&acirc;n hoặc thậm ch&iacute; số mũ. Khi đ&oacute;, lợi nhuận sẽ giảm dần v&agrave; sẽ tương ứng với mức độ rủi ro.

Ở điểm c&acirc;n bằng, mỗi loại h&igrave;nh đầu tư sẽ c&oacute; một tỷ suất sinh lợi b&igrave;nh qu&acirc;n tương ứng với rủi ro, được biết đến l&agrave; mức độ biến động gi&aacute; (volatility) v&agrave; hay được d&ugrave;ng l&agrave;m điểm tham chiếu (benchmark). Chẳng hạn c&aacute;c c&ocirc;ng cụ t&agrave;i ch&iacute;nh nợ được coi l&agrave; t&agrave;i sản &iacute;t rủi ro hơn cổ phiếu, do đ&oacute; tỷ suất sinh lợi sẽ phải thấp hơn. Giới đầu tư thường lấy l&atilde;i suất của tr&aacute;i phiếu ch&iacute;nh phủ để l&agrave;m l&atilde;i suất phi rủi ro (risk free rate), để từ đ&oacute; t&iacute;nh lợi nhuận kỳ vọng của c&aacute;c t&agrave;i sản kh&aacute;c.

V&igrave; c&oacute; mức trung b&igrave;nh của tỷ suất sinh lợi n&ecirc;n một tỷ suất sinh lợi n&agrave;o đ&oacute; vượt qu&aacute; một khoảng nhất định th&igrave; n&oacute; sẽ trở n&ecirc;n bất thường. Trong t&agrave;i ch&iacute;nh, đơn vị để đo thường được d&ugrave;ng đ&oacute; l&agrave; độ lệch chuẩn (std.), với c&aacute;c mức độ như 1 std., 2 std., 3 std. Chẳng hạn như một chỉ số cổ phiếu c&oacute; tỷ suất sinh lời trung b&igrave;nh l&agrave; 15%/năm, mức độ rủi ro l&agrave; 30%/năm th&igrave; ở mức 1 std. tỷ suất sinh lợi tối đa l&agrave; 19,5%/năm; ở mức 2 std. tỷ suất sinh lợi tối đa l&agrave; 24%/năm. M&agrave; ở mức 2 std. trở đi th&igrave; xem l&agrave; bất thường.

Trường hợp một khoản đầu tư được hứa hẹn l&atilde;i 5- 7%/th&aacute;ng th&igrave; t&iacute;nh ra l&agrave; 80-125%/năm theo l&atilde;i k&eacute;p, chứ kh&ocirc;ng đơn thuần l&agrave; lấy l&atilde;i th&aacute;ng rồi nh&acirc;n l&ecirc;n với 12. Với mức l&atilde;i 80-125%/năm th&igrave; kh&oacute; c&oacute; khoản đầu tư n&agrave;o c&oacute; thể s&aacute;nh kịp, chưa kể l&agrave; kỳ vọng duy tr&igrave; trong một thời gian d&agrave;i.

Một yếu tố rủi ro kh&aacute;c l&agrave; khả năng chia lợi nhuận theo c&aacute;c đơn vị thời gian ngắn hơn như theo ng&agrave;y, theo tuần, theo th&aacute;ng. Một hoạt động đầu tư kinh doanh b&igrave;nh thường th&igrave; phải đợi kết th&uacute;c chu kỳ mới biết được l&atilde;i, lỗ bao nhi&ecirc;u, v&agrave; v&igrave; vậy tối thiểu phải t&iacute;nh bằng năm. G&oacute;p vốn đầu tư l&agrave; kh&aacute;c với cho vay, như trường hợp tr&aacute;i phiếu l&agrave; nhận l&atilde;i định kỳ. Người cho vay nhận l&atilde;i th&igrave; quan t&acirc;m đến khả năng trả l&atilde;i hơn l&agrave; khả năng sinh lời. Cho n&ecirc;n những trường hợp g&oacute;p vốn đầu tư m&agrave; trả l&atilde;i trước, trả l&atilde;i t&iacute;nh theo thời gian ngắn th&igrave; khả năng l&agrave;m theo m&ocirc; h&igrave;nh ponzi rất cao.

Cuối c&ugrave;ng, đầu tư lu&ocirc;n h&agrave;m chứa yếu tố rủi ro, đ&oacute; l&agrave; sự bất định trong tương lai. Kh&ocirc;ng ai c&oacute; thể dự b&aacute;o ch&iacute;nh x&aacute;c thời tiết trong v&agrave;i tuần tới huống g&igrave; t&igrave;nh h&igrave;nh đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp trong nhiều th&aacute;ng, nhiều năm. V&igrave; vậy c&aacute;c khoản đầu tư lu&ocirc;n c&oacute; khả năng bị mất vốn, v&agrave; những lời cam kết rằng chắc chắn kh&ocirc;ng bị mất tiền hoặc mất tiền sẽ được đền b&ugrave; l&agrave; c&oacute; rất nhiều nghi vấn. Một khoản đầu tư kh&ocirc;ng c&oacute; rủi ro, tỷ suất sinh lời hấp dẫn th&igrave; tại sao ai đ&oacute; c&oacute; thể chia sẻ với nhiều người?

Vấn đề c&aacute; nh&acirc;n, vấn đề x&atilde; hội

Những trường hợp lừa đảo trong đầu tư t&agrave;i ch&iacute;nh vẫn tồn tại v&agrave; tiếp diễn v&igrave; bản t&iacute;nh của con người l&agrave; c&oacute; l&ograve;ng tham v&agrave; l&ograve;ng tin. Để ph&ograve;ng ngừa th&igrave; kh&ocirc;ng c&aacute;ch n&agrave;o kh&aacute;c l&agrave; bản th&acirc;n mỗi nh&agrave; đầu tư phải n&acirc;ng cao hiểu biết của m&igrave;nh, phải nhận diện được c&aacute;c loại rủi ro v&agrave; ngưỡng c&oacute; thể chấp nhận được của n&oacute;. Điều n&agrave;y cũng tương tự với niềm tin, v&igrave; cần c&oacute; sự thẩm tra (due diligence) để x&aacute;c thực.

Nhưng hệ lụy của c&aacute;c vụ lừa đảo c&oacute; thể g&acirc;y ra những bất ổn lớn trong x&atilde; hội, v&agrave; do đ&oacute; cần sự can thiệp của c&aacute;c cơ quan quản l&yacute; nh&agrave; nước. C&aacute;c quy định về bảo vệ quyền lợi nh&agrave; đầu tư, việc kiểm so&aacute;t c&aacute;c hoạt động quảng b&aacute; giới thiệu sản phẩm đầu tư cần được ho&agrave;n thiện sớm. Xử l&yacute; nghi&ecirc;m c&aacute;c sai phạm để răn đe cũng l&agrave; một c&aacute;ch hiệu quả để ph&ograve;ng ngừa c&aacute;c rủi ro lừa đảo trong đầu tư.

<a href="https://thesaigontimes.vn/nguong-cua-niem-tin-va-rui-ro/">TS. V&otilde; Đ&igrave;nh Tr&iacute;</a>

 Các vụ lừa đảo trong đầu tư hầu như xuất phát từ lòng tham, sự cả tin, hay cả hai của người bị hại. Các phương thức đều không mới nhưng có lẽ do hạn chế trong khả năng xác định ngưỡng của niềm tin và rủi ro nên không ít người vẫn tiếp tục đi vào vết xe đổ.

Thị trường

Saigon Times

Ngưỡng của niềm tin và rủi ro

Phạm Phương Linh

Alo Ola

C’est La Vie

B&#224;i n&#224;y viết về VIC v&#224; VHM &#224;?