Sau nhiều đợt khủng hoảng thăng trầm, ng&agrave;nh m&iacute;a đường Việt Nam đang đứng trước &quot;thời điểm v&agrave;ng&quot; để đẩy nhanh qu&aacute; tr&igrave;nh phục hồi v&agrave; lấy lại &quot;quyền&quot; tự chủ.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20231109/images/nganh-mia-duong-120231108162126.jpg" style="height:362px; width:544px" />

Lần đầu ti&ecirc;n sau 12 năm, gi&aacute; đường thế giới neo ở mức đỉnh. V&agrave; sau nhiều đợt khủng hoảng thăng trầm, cũng như nhiều năm phụ thuộc v&agrave;o nguồn cung nhập khẩu, ng&agrave;nh m&iacute;a đường Việt Nam đang đứng trước &quot;thời điểm v&agrave;ng&quot; để đẩy nhanh qu&aacute; tr&igrave;nh phục hồi v&agrave; lấy lại &quot;quyền&quot; tự chủ...

Khan hiếm nguồn cung đẩy gi&aacute; đường l&ecirc;n đỉnh 12 năm

Gi&aacute; đường tr&ecirc;n Sở Giao dịch Li&ecirc;n lục địa New York (ICE-US) đ&atilde; neo ở mức cao 12 năm kể từ đầu th&aacute;ng 9 đến nay. Sở Giao dịch H&agrave;ng h&oacute;a Việt Nam (MXV) cho biết kết phi&ecirc;n ng&agrave;y 6/11, gi&aacute; đường đ&atilde; dừng ở 616,2 USD/tấn - mức cao nhất t&iacute;nh từ th&aacute;ng 10/2011. Như vậy, gi&aacute; mặt h&agrave;ng n&agrave;y hiện đ&atilde; tăng 150% so với hồi đầu năm v&agrave; đ&agrave; tăng n&agrave;y bắt đầu kể từ qu&yacute; IV năm ngo&aacute;i.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20231109/images/mia-duong-220231108162204.png" style="height:306px; width:544px" />

Gi&aacute; đường tạo đ&agrave; tăng v&agrave; chạm mức cao nhất trong 12 năm

Nguồn cung đường sụt giảm tại hai quốc gia sản xuất lớn tr&ecirc;n thế giới l&agrave; Ấn Độ v&agrave; Th&aacute;i Lan đ&atilde; đẩy gi&aacute; đường tăng v&agrave; duy tr&igrave; ở mức cao như hiện tại. Thậm ch&iacute;, đ&atilde; c&oacute; thời điểm thị trường từng rung lắc mạnh trước th&ocirc;ng tin Ch&iacute;nh phủ Ấn Độ sẽ cấm xuất khẩu đường trong ni&ecirc;n vụ 2023/24 để ổn định gi&aacute; nội địa.

Đứng trước những thay đổi lớn về nguồn cung trong khi nhu cầu đường vẫn duy tr&igrave; tốc độ tăng trưởng 1 - 2%/năm, Tổ chức Đường Quốc tế (ISO) dự b&aacute;o c&aacute;n c&acirc;n cung - cầu đường to&agrave;n cầu ni&ecirc;n vụ 2022/23 sẽ th&acirc;m hụt hơn 2 triệu tấn.

Việt Nam hiện l&agrave; quốc gia nhập khẩu đường lớn thứ ba Đ&ocirc;ng Nam &Aacute; v&agrave; xếp thứ 13 tr&ecirc;n thế giới. Do đ&oacute;, việc gi&aacute; đường thế giới tăng mạnh, đặc biệt l&agrave; nguồn cung sụt giảm tại Th&aacute;i Lan - thị trường cung ứng đường h&agrave;ng đầu cho Việt Nam đ&atilde; k&eacute;o gi&aacute; đường đi l&ecirc;n trong những th&aacute;ng vừa qua. Từ nguồn tin tổng hợp, gi&aacute; đường b&aacute;n ra tại c&aacute;c nh&agrave; m&aacute;y của Việt Nam đang dao động tr&ecirc;n dưới 28.000 đồng/kg, tăng khoảng 30% so với mức trung b&igrave;nh 20.000 - 22.000 đồng/kg trong ni&ecirc;n vụ 2022/23, kết th&uacute;c v&agrave;o ng&agrave;y 30/6/2023.

&Ocirc;ng Nguyễn Đức Dũng, Ph&oacute; Tổng Gi&aacute;m đốc MXV nhận định rằng phụ thuộc nhiều v&agrave;o đường nhập khẩu khiến Việt Nam chưa &ldquo;l&agrave;m chủ&rdquo; được gi&aacute; v&agrave; chịu biến động đồng pha với gi&aacute; đường thế giới. Tuy nhi&ecirc;n, những t&aacute;c động sẽ giảm bớt khi Việt Nam phục hồi được v&ugrave;ng nguy&ecirc;n liệu v&agrave; dần tự chủ ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp sản xuất đường.

Phục hồi v&ugrave;ng nguy&ecirc;n liệu, quay lại l&agrave;m chủ ng&agrave;nh m&iacute;a đường

Kể từ khi Hiệp định Thương mại h&agrave;ng h&oacute;a ASEAN (ATIGA) c&oacute; hiệu lực, thuế nhập khẩu đường của Việt Nam từ c&aacute;c nước ASEAN đ&atilde; giảm xuống c&ograve;n 5% từ mức 85%. Cũng ch&iacute;nh thời điểm n&agrave;y, đường Việt Nam đứng trước &ldquo;cuộc chiến&rdquo; kh&ocirc;ng c&acirc;n sức với đường nhập khẩu về gi&aacute;. V&agrave; đường nhập khẩu trở th&agrave;nh cấu phần ch&iacute;nh trong cơ cấu nguồn cung.

Theo thống k&ecirc; từ Bộ N&ocirc;ng nghiệp Mỹ (USDA), trước khi thực hiện giảm thuế xuất nhập khẩu, sản lượng đường tại Việt Nam đ&aacute;p ứng khoảng 80 - 90% nhu cầu. Tuy nhi&ecirc;n, sau khi thực hiện theo cam kết của ATIGA, cả người n&ocirc;ng d&acirc;n v&agrave; doanh nghiệp kh&ocirc;ng c&ograve;n &ldquo;mặn m&agrave;&rdquo; với ng&agrave;nh m&iacute;a đường. Dữ liệu của USDA cũng cho thấy sản lượng đường ni&ecirc;n vụ 2019/20 của Việt Nam giảm mạnh 34,6% so với vụ trước, trong khi nhu cầu tăng trưởng 29,2%. Điều n&agrave;y l&agrave;m tăng lượng đường nhập khẩu của ni&ecirc;n vụ đầu ti&ecirc;n sau khi giảm thuế l&ecirc;n gấp 3 lần so với ni&ecirc;n vụ trước. Như vậy, tỷ lệ tự cung ứng đường trong 5 ni&ecirc;n vụ gần nhất của Việt Nam đ&atilde; giảm xuống c&ograve;n 35 - 40%.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20231109/images/mia-duong-320231108162203.png" style="height:306px; width:544px" />

Khả năng tự cung ứng đường của Việt Nam sụt giảm sau ATIGA

Nhận thấy c&aacute;c nguy cơ c&oacute; thể sẽ đe dọa ng&agrave;nh m&iacute;a đường trong nước, Bộ C&ocirc;ng Thương đ&atilde; ban h&agrave;nh quyết định &aacute;p thuế chống b&aacute;n ph&aacute; gi&aacute;, chống trợ cấp ch&iacute;nh thức đối với đường m&iacute;a Th&aacute;i Lan ở mức 47,64%; chống lẩn tr&aacute;nh biện ph&aacute;p ph&ograve;ng vệ thương mại đối với một số sản phẩm đường m&iacute;a từ 5 nước ASEAN l&agrave;: Indonesia, Malaysia, Campuchia, L&agrave;o v&agrave; Myanmar. Đồng thời, Nh&agrave; nước cũng c&oacute; nhiều ch&iacute;nh s&aacute;ch để khuyến kh&iacute;ch, ưu ti&ecirc;n c&aacute;c địa phương x&acirc;y dựng kế hoạch phục hồi v&ugrave;ng nguy&ecirc;n liệu m&iacute;a đường, tăng gi&aacute; thu mua để hỗ trợ người d&acirc;n trồng m&iacute;a.

Theo thời gian, c&aacute;c biện ph&aacute;p dần đạt được những kết quả t&iacute;ch cực. Tổng hợp của Hiệp hội M&iacute;a đường Việt Nam (VSSA) từ số liệu b&aacute;o c&aacute;o của c&aacute;c nh&agrave; m&aacute;y đường c&ograve;n hoạt động trong ni&ecirc;n vụ 2022/23, diện t&iacute;ch trồng m&iacute;a vụ vừa qua đạt gần 142.000 ha, tăng 13,75%; sản lượng m&iacute;a đạt gần 9,5 triệu tấn, tăng khoảng 28% so với ni&ecirc;n vụ 2021/22. Sản lượng sản xuất đạt tr&ecirc;n 935.000 tấn đường, tăng hơn 26% so với ni&ecirc;n vụ trước.

D&ugrave; diện t&iacute;ch m&iacute;a đ&atilde; tăng trở lại nhưng vẫn c&ograve;n kh&aacute; thấp so với mức trung b&igrave;nh tr&ecirc;n 200.000 ha trong giai đoạn trước khi thực hiện ATIGA.

Thậm ch&iacute;, mức tăng 26% sản xuất đường, kh&ocirc;ng qu&aacute; nổi bật so với mức tăng 20% lượng đường nhập khẩu theo ước t&iacute;nh của USDA. Điều n&agrave;y đ&ograve;i hỏi cần phải c&oacute; một yếu tố mang t&iacute;nh đột ph&aacute; để qu&aacute; tr&igrave;nh hồi phục biểu hiện r&otilde; n&eacute;t hơn.

Kết hợp nhiều lợi thế để tạo n&ecirc;n &ldquo;thời điểm v&agrave;ng&rdquo;

Sau giai đoạn tương đối d&agrave;i gi&aacute; đường duy tr&igrave; ở mức cao, &ocirc;ng Dũng cho rằng gi&aacute; đường khả năng cao sẽ chỉ neo ở v&ugrave;ng gi&aacute; cao 12 năm, rất kh&oacute; để c&oacute; thể bật tăng mạnh hơn nữa trong giai đoạn từ giờ đến cuối năm. Những lo ngại về khả năng đ&aacute;p ứng đủ nguồn cung tr&ecirc;n to&agrave;n cầu vẫn c&ograve;n nhưng kh&ocirc;ng phải l&agrave; vấn đề cấp thiết, đặc biệt khi Ấn Độ quyết định gia hạn lệnh hạn chế xuất khẩu thay v&igrave; cấm thương mại đường như những đồn đo&aacute;n trước đ&oacute;.

Nhiều chuy&ecirc;n gia đ&atilde; nhận định, gi&aacute; m&iacute;a đường thu mua hiện nay tăng l&ecirc;n mức 1,1 &ndash;1,3 triệu đồng/tấn, tương đương so với c&aacute;c nước trong khu vực l&agrave; một trong những động lực quan trọng để n&ocirc;ng d&acirc;n mở rộng diện t&iacute;ch trồng m&iacute;a trong hai ni&ecirc;n vụ gần đ&acirc;y. Do đ&oacute;, gi&aacute; đường vẫn c&ograve;n động lượng duy tr&igrave; ở mức cao sẽ l&agrave; một lợi thế lớn th&uacute;c đẩy n&ocirc;ng d&acirc;n trồng m&iacute;a tại Việt Nam mở rộng diện t&iacute;ch canh t&aacute;c.

Hiện tại, ng&agrave;nh M&iacute;a đường Việt Nam phấn đấu đến năm 2025 phục hồi v&ugrave;ng nguy&ecirc;n liệu m&iacute;a quy m&ocirc; 250.000 ha, đến năm 2028 đạt quy m&ocirc; 300.000 ha, quay về thời kỳ canh t&aacute;c thịnh vượng khi sản xuất đ&aacute;p ứng gần đủ nhu cầu ti&ecirc;u d&ugrave;ng.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20231109/images/mia-duong-420231108162202.png" style="height:307px; width:545px" />

Diện t&iacute;ch trồng m&iacute;a đường dần hồi phục

Như vậy, gi&aacute; đường duy tr&igrave; ở mức cao sẽ l&agrave; một điểm cộng lớn để Việt Nam đẩy nhanh qu&aacute; tr&igrave;nh phục hồi v&ugrave;ng nguy&ecirc;n liệu m&iacute;a đường. Nhưng để đi l&acirc;u d&agrave;i v&agrave; hướng tới sự ph&aacute;t triển d&agrave;i hạn, điều quan trọng vẫn l&agrave; đảm bảo m&ocirc;i trường cạnh tranh l&agrave;nh mạnh. Do đ&oacute;, việc tiếp tục đẩy mạnh c&aacute;c biện ph&aacute;p ph&ograve;ng vệ thương mại l&agrave; cần thiết.

B&ecirc;n cạnh c&aacute;c ch&iacute;nh s&aacute;ch &aacute;p thuế chống b&aacute;n ph&aacute; gi&aacute;, chống trợ cấp v&agrave; lẩn tr&aacute;nh c&aacute;c biện ph&aacute;p ph&ograve;ng vệ thương mại, việc xử l&yacute; c&aacute;c trường hợp nhập lậu đường m&iacute;a v&agrave;o Việt Nam cần quyết liệt v&agrave; mạnh tay hơn nữa. Bởi theo b&aacute;o c&aacute;o từ VSSA, năm 2022, lượng đường nhập lậu từ Campuchia v&agrave; L&agrave;o, hai thị trường cung cấp đường kh&ocirc;ng ch&iacute;nh ngạch lớn nhất v&agrave;o Việt Nam vẫn tăng 37,64% so với năm trước, với tr&ecirc;n 816.500 tấn.

Gi&aacute; đường tiếp tục neo ở mức cao kỳ vọng sẽ l&agrave; một yếu tố quan trọng cấu th&agrave;nh n&ecirc;n &ldquo;thời điểm v&agrave;ng&rdquo; cho Việt Nam đẩy nhanh v&agrave; mạnh phục hồi ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp m&iacute;a đường, đưa ng&agrave;nh về với tiềm năng vốn c&oacute; trước đ&oacute;.

<a href="https://congthuong.vn/gia-duong-cao-lich-su-co-tao-nen-thoi-diem-vang-cho-nganh-mia-duong-hoi-phuc-284289.html">Trịnh Thảo</a> - Sở Giao dịch H&agrave;ng h&oacute;a Việt Nam (MXV)

Sau nhiều đợt khủng hoảng thăng trầm, ngành mía đường Việt Nam đang đứng trước "thời điểm vàng" để đẩy nhanh quá trình phục hồi và lấy lại "quyền" tự chủ.