Nh&agrave; đầu tư cần tỉnh t&aacute;o, kh&ocirc;ng nh&igrave;n ESOP như một yếu tố đơn lẻ, m&agrave; cần đặt trong tổng thể hoạt động kinh doanh, quản trị doanh nghiệp v&agrave; chất lượng tăng trưởng.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250915/images/esop-la-gi.jpg" style="height:400px; width:600px" />

Trong những năm gần đ&acirc;y, c&aacute;c doanh nghiệp ni&ecirc;m yết ng&agrave;y c&agrave;ng thường xuy&ecirc;n sử dụng kh&aacute;i niệm ESOP, đặc biệt khi muốn &ldquo;thưởng&rdquo; cho nh&acirc;n sự chủ chốt hoặc ban l&atilde;nh đạo. Một loạt cổ phiếu được ph&aacute;t h&agrave;nh với mức gi&aacute; chỉ bằng một nửa, thậm ch&iacute; một phần ba gi&aacute; thị trường khiến nhiều nh&agrave; đầu tư nhỏ lẻ đặt c&acirc;u hỏi: ESOP thực chất l&agrave; g&igrave;, ai được mua v&agrave; n&oacute; ảnh hưởng như thế n&agrave;o đến cổ đ&ocirc;ng hiện hữu?

﻿Kh&aacute;i niệm

ESOP l&agrave; viết tắt của cụm từ tiếng Anh Employee Stock Ownership Plan, nghĩa l&agrave; kế hoạch sở hữu cổ phần d&agrave;nh cho nh&acirc;n vi&ecirc;n. Đ&acirc;y l&agrave; một cơ chế cho ph&eacute;p c&ocirc;ng ty ph&aacute;t h&agrave;nh cổ phiếu mới với gi&aacute; ưu đ&atilde;i để thưởng hoặc tạo động lực l&agrave;m việc cho nh&acirc;n vi&ecirc;n, thường l&agrave; những người được đ&aacute;nh gi&aacute; c&oacute; đ&oacute;ng g&oacute;p lớn hoặc giữ vai tr&ograve; chủ chốt trong c&ocirc;ng ty.

Đối tượng được mua ESOP kh&ocirc;ng phải to&agrave;n bộ nh&acirc;n sự m&agrave; thường l&agrave; ban l&atilde;nh đạo, c&aacute;c gi&aacute;m đốc chức năng, trưởng ph&ograve;ng, hoặc c&aacute;c nh&acirc;n vi&ecirc;n l&acirc;u năm, c&oacute; th&agrave;nh t&iacute;ch nổi bật. Danh s&aacute;ch cụ thể sẽ do Hội đồng quản trị ph&ecirc; duyệt, đ&ocirc;i khi kh&ocirc;ng c&ocirc;ng khai. Gi&aacute; ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP cũng được quyết định ri&ecirc;ng, nhiều trường hợp chỉ bằng mệnh gi&aacute; 10.000 đồng/cổ phiếu, thậm ch&iacute; c&oacute; những thời điểm doanh nghiệp ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP với gi&aacute; 0 đồng để ghi nhận đ&oacute;ng g&oacute;p của c&aacute;n bộ chủ chốt.

Hiệu ứng của ESOP﻿

Với c&aacute;c nh&agrave; đầu tư nhỏ lẻ, điều đ&aacute;ng quan t&acirc;m nhất l&agrave; việc ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP c&oacute; thể tạo ra hai hiệu ứng ch&iacute;nh. Thứ nhất, đ&oacute; l&agrave; nguy cơ pha lo&atilde;ng cổ phiếu. Khi số lượng cổ phiếu lưu h&agrave;nh tăng l&ecirc;n, lợi nhuận r&ograve;ng của c&ocirc;ng ty sẽ được chia cho nhiều cổ phần hơn, dẫn đến lợi nhuận tr&ecirc;n mỗi cổ phiếu (EPS) sụt giảm nếu kh&ocirc;ng c&oacute; sự tăng trưởng lợi nhuận tương ứng. Điều n&agrave;y c&oacute; thể t&aacute;c động ti&ecirc;u cực đến định gi&aacute; thị trường.

Thứ hai, l&agrave; cảm gi&aacute;c thiếu c&ocirc;ng bằng. Cổ đ&ocirc;ng nhỏ lẻ thường kh&ocirc;ng được quyền mua ESOP nhưng vẫn phải chịu t&aacute;c động từ việc cổ phiếu bị pha lo&atilde;ng. Trong một số trường hợp, khi nh&acirc;n sự nội bộ nhận được ESOP với gi&aacute; rẻ, kh&ocirc;ng k&egrave;m điều kiện hạn chế chuyển nhượng, họ c&oacute; thể b&aacute;n ra ngay sau khi cổ phiếu được ph&acirc;n phối. Điều n&agrave;y c&oacute; thể tạo &aacute;p lực b&aacute;n l&ecirc;n thị trường, ảnh hưởng ti&ecirc;u cực đến gi&aacute; cổ phiếu trong ngắn hạn.

Tuy nhi&ecirc;n, ESOP kh&ocirc;ng phải l&uacute;c n&agrave;o cũng mang &yacute; nghĩa ti&ecirc;u cực. Trong nhiều trường hợp, nếu doanh nghiệp l&agrave;m ăn hiệu quả, c&oacute; chiến lược ph&aacute;t triển d&agrave;i hạn v&agrave; minh bạch trong việc ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP, đ&acirc;y c&oacute; thể l&agrave; một c&ocirc;ng cụ t&iacute;ch cực để giữ ch&acirc;n nh&acirc;n sự giỏi, tạo động lực l&agrave;m việc v&agrave; gắn kết quyền lợi của người lao động với sự ph&aacute;t triển của doanh nghiệp.

Một số doanh nghiệp c&ograve;n gắn ESOP với c&aacute;c điều kiện cụ thể như cam kết giữ cổ phiếu trong 1&ndash;3 năm, hoặc chỉ ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP khi đạt mục ti&ecirc;u lợi nhuận, tăng trưởng vốn h&oacute;a... Những điều kiện n&agrave;y gi&uacute;p đảm bảo rằng người nhận ESOP thực sự &ldquo;c&ugrave;ng ch&egrave;o l&aacute;i&rdquo; với cổ đ&ocirc;ng về lợi &iacute;ch l&acirc;u d&agrave;i.

Với nh&agrave; đầu tư nhỏ, mỗi khi c&ocirc;ng ty c&ocirc;ng bố kế hoạch ph&aacute;t h&agrave;nh ESOP, điều cần l&agrave;m l&agrave; theo d&otilde;i kỹ c&aacute;c t&agrave;i liệu họp Đại hội đồng cổ đ&ocirc;ng &ndash; nơi thường c&ocirc;ng bố chi tiết số lượng cổ phiếu ph&aacute;t h&agrave;nh, gi&aacute; b&aacute;n, đối tượng, v&agrave; điều kiện k&egrave;m theo. Nếu tỷ lệ ESOP kh&ocirc;ng qu&aacute; lớn, gi&aacute; ph&aacute;t h&agrave;nh hợp l&yacute; v&agrave; đi k&egrave;m những r&agrave;ng buộc cụ thể, đ&acirc;y c&oacute; thể l&agrave; dấu hiệu cho thấy c&ocirc;ng ty đang ch&uacute; trọng x&acirc;y dựng đội ngũ nội bộ gắn b&oacute; l&acirc;u d&agrave;i. Ngược lại, nếu ESOP được ph&aacute;t h&agrave;nh với tỷ lệ cao, gi&aacute; thấp v&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; thời gian hạn chế chuyển nhượng, nh&agrave; đầu tư n&ecirc;n c&acirc;n nhắc rủi ro pha lo&atilde;ng hoặc &aacute;p lực b&aacute;n ra sau khi ESOP được ni&ecirc;m yết.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp tốt vẫn sử dụng ESOP như một c&ocirc;ng cụ chiến lược d&agrave;i hạn, gắn liền với tăng trưởng lợi nhuận, cải thiện năng suất v&agrave; x&acirc;y dựng văn h&oacute;a sở hữu. Cũng c&oacute; những trường hợp c&ocirc;ng ty lạm dụng ESOP để ưu &aacute;i nh&oacute;m l&atilde;nh đạo hoặc tăng vốn h&oacute;a m&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; sự đồng thuận của thị trường. V&igrave; thế, nh&agrave; đầu tư cần tỉnh t&aacute;o, kh&ocirc;ng nh&igrave;n ESOP như một yếu tố đơn lẻ, m&agrave; cần đặt trong tổng thể hoạt động kinh doanh, quản trị doanh nghiệp v&agrave; chất lượng tăng trưởng.

ESOP l&agrave; một &ldquo;con dao hai lưỡi&rdquo;. Với doanh nghiệp minh bạch, c&oacute; tầm nh&igrave;n d&agrave;i hạn, n&oacute; l&agrave; c&ocirc;ng cụ khuyến kh&iacute;ch nh&acirc;n t&agrave;i. Nhưng nếu bị lạm dụng, ESOP ho&agrave;n to&agrave;n c&oacute; thể trở th&agrave;nh &ldquo;cơn &aacute;c mộng&rdquo; khiến cổ phiếu mất gi&aacute;, niềm tin của cổ đ&ocirc;ng bị x&oacute;i m&ograve;n. Điều quan trọng l&agrave; nh&agrave; đầu tư phải hiểu r&otilde; bản chất, theo d&otilde;i s&aacute;t c&aacute;ch doanh nghiệp sử dụng ESOP, v&agrave; đưa ra quyết định ph&ugrave; hợp với khẩu vị rủi ro của ch&iacute;nh m&igrave;nh.

<a href="https://markettimes.vn/esop-la-gi-ai-la-nguoi-duoc-mua-co-phieu-gia-re-va-anh-huong-the-nao-toi-nha-dau-tu-90722.html">Dương Ngọc-Link gốc</a>

Nhà đầu tư cần tỉnh táo, không nhìn ESOP như một yếu tố đơn lẻ, mà cần đặt trong tổng thể hoạt động kinh doanh, quản trị doanh nghiệp và chất lượng tăng trưởng.


Thị trường

Tạp chí Nhịp sống thị trường

ESOP là gì? Ai là người được mua cổ phiếu “giá rẻ” và ảnh hưởng thế nào tới nhà đầu tư?

Trần Bá Tuấn

Esop của AAA lấy gần như to&#224;n bộ l&#227;i lợi nhuận của Cty th&#236; thuộc diện g&#236; đ&#226;y hỡi những người cho chấp thuận ph&#225;t h&#224;nh?

Esop của AAA lấy gần như toàn bộ lãi lợi nhuận của Cty thì thuộc diện gì đây hỡi những người cho chấp thuận phát hành?