Ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp vũ trụ Mỹ đang phụ thuộc ng&agrave;y c&agrave;ng s&acirc;u sắc v&agrave;o c&ocirc;ng ty n&agrave;y.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250825/images/capture.jpg" style="height:338px; width:610px" />

Ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp vũ trụ Mỹ đang phụ thuộc ng&agrave;y c&agrave;ng s&acirc;u sắc v&agrave;o SpaceX, c&ocirc;ng ty do tỷ ph&uacute; Elon Musk s&aacute;ng lập. Từ một c&aacute;i t&ecirc;n bị ho&agrave;i nghi trong những năm đầu ti&ecirc;n, SpaceX đ&atilde; v&agrave; đang trở th&agrave;nh trụ cột kh&ocirc;ng thể thay thế của nước n&agrave;y trong mọi lĩnh vực li&ecirc;n quan đến kh&ocirc;ng gian &ndash; từ vận tải thương mại, nghi&ecirc;n cứu khoa học, cho tới an ninh quốc gia.&nbsp;

Thực tế, trong năm 2024, SpaceX đảm nhận tới hơn 80% số vụ ph&oacute;ng quỹ đạo của Mỹ. Con số n&agrave;y cho thấy phần lớn vệ tinh, phi h&agrave;nh đo&agrave;n v&agrave; c&aacute;c nhiệm vụ qu&acirc;n sự đều phụ thuộc v&agrave;o Falcon 9 hay Falcon Heavy. Nếu SpaceX dừng hoạt động chỉ một th&aacute;ng, lịch tr&igrave;nh của NASA, Lầu Năm G&oacute;c v&agrave; c&aacute;c c&ocirc;ng ty c&ocirc;ng nghệ Mỹ sẽ bị đảo lộn nghi&ecirc;m trọng.&nbsp;

Th&agrave;nh c&ocirc;ng lớn nhất gi&uacute;p SpaceX nắm quyền chi phối ch&iacute;nh l&agrave; c&ocirc;ng nghệ t&aacute;i sử dụng t&ecirc;n lửa &ndash; thứ m&agrave; suốt nhiều thập kỷ, c&aacute;c tập đo&agrave;n quốc ph&ograve;ng truyền thống kh&ocirc;ng l&agrave;m được. Việc hạ c&aacute;nh an to&agrave;n tầng đẩy v&agrave; ph&oacute;ng trở lại trong v&ograve;ng v&agrave;i ng&agrave;y đ&atilde; gi&uacute;p c&ocirc;ng ty n&agrave;y giảm mạnh chi ph&iacute;, tăng tần suất ph&oacute;ng l&ecirc;n mức chưa từng c&oacute; v&agrave; nhanh ch&oacute;ng vượt xa c&aacute;c đối thủ.

Kh&ocirc;ng chỉ vận chuyển vệ tinh thương mại, SpaceX c&ograve;n giữ vai tr&ograve; chủ lực trong an ninh quốc ph&ograve;ng Mỹ. Từ năm 2019, c&ocirc;ng ty n&agrave;y đ&atilde; thực hiện khoảng 70% số vụ ph&oacute;ng phục vụ mục ti&ecirc;u an ninh quốc gia, bao gồm vệ tinh qu&acirc;n sự, hệ thống cảnh b&aacute;o t&ecirc;n lửa v&agrave; c&aacute;c hợp đồng chiến lược với Lực lượng Vũ trụ Mỹ. Hơn thế nữa, mạng lưới vệ tinh Starlink với hơn 7.000 thiết bị hoạt động tr&ecirc;n quỹ đạo đ&atilde; trở th&agrave;nh một c&ocirc;ng cụ kh&ocirc;ng chỉ để kết nối internet to&agrave;n cầu m&agrave; c&ograve;n phục vụ t&aacute;c chiến hiện đại.&nbsp;

NASA kh&ocirc;ng thể đứng ngo&agrave;i v&ograve;ng xo&aacute;y phụ thuộc. Từ khi chương tr&igrave;nh t&agrave;u con thoi ngừng hoạt động, Mỹ từng phải nhờ đến t&ecirc;n lửa Soyuz của Nga để đưa phi h&agrave;nh gia l&ecirc;n Trạm Vũ trụ Quốc tế. SpaceX với Crew Dragon đ&atilde; giải quyết triệt để t&igrave;nh trạng n&agrave;y, trở th&agrave;nh phương tiện vận chuyển phi h&agrave;nh gia duy nhất của Mỹ suốt nhiều năm.&nbsp;

Được biết, NASA đ&atilde; trao hợp đồng trị gi&aacute; 1,6 tỷ đ&ocirc; la, được gọi l&agrave; Dịch vụ Tiếp tế Thương mại, cho SpaceX v&agrave;o năm 2008, chỉ v&agrave;i th&aacute;ng sau chuyến bay th&agrave;nh c&ocirc;ng đầu ti&ecirc;n của Falcon 1. Hợp đồng y&ecirc;u cầu SpaceX sử dụng t&ecirc;n lửa mới Falcon 9 c&ugrave;ng với t&agrave;u vũ trụ Dragon để vận chuyển h&agrave;ng h&oacute;a v&agrave; vật tư l&ecirc;n Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) trong suốt 12 nhiệm vụ. Năm 2014, SpaceX đ&atilde; gi&agrave;nh được một hợp đồng kh&aacute;c của NASA trị gi&aacute; 2,6 tỷ đ&ocirc; la để ph&aacute;t triển v&agrave; vận h&agrave;nh c&aacute;c phương tiện đưa đ&oacute;n phi h&agrave;nh gia đến v&agrave; đi từ Trạm Vũ trụ Quốc tế.

Tuy nhi&ecirc;n, sự phụ thuộc tuyệt đối đặt ra c&acirc;u hỏi lớn về quyền lực. Kh&ocirc;ng &iacute;t lần Elon Musk vướng v&agrave;o m&acirc;u thuẫn với giới ch&iacute;nh trị Mỹ. Khi xung đột giữa &ocirc;ng v&agrave; Tổng thống Donald Trump leo thang, nguy cơ c&aacute;c hợp đồng h&agrave;ng chục tỷ đ&ocirc; la với Lầu Năm G&oacute;c bị ảnh hưởng đ&atilde; trở th&agrave;nh đề t&agrave;i n&oacute;ng. B&aacute;o ch&iacute; quốc tế nhận định, việc một c&aacute; nh&acirc;n c&oacute; thể ảnh hưởng tới an ninh kh&ocirc;ng gian quốc gia l&agrave; điều chưa từng xảy ra trong lịch sử v&agrave; c&oacute; thể coi l&agrave; lời cảnh b&aacute;o cho ch&iacute;nh phủ Mỹ.

&ldquo;Hệ sinh th&aacute;i kh&ocirc;ng gian đang thay đổi, thực sự l&agrave; nhờ SpaceX,&rdquo; chuy&ecirc;n gia Garver n&oacute;i. &ldquo;Chi ph&iacute; tiếp cận kh&ocirc;ng gian thấp hơn đang hiện thực h&oacute;a điều ch&uacute;ng ta hằng mơ ước. N&oacute; đ&atilde; x&acirc;y dựng n&ecirc;n một cộng đồng c&aacute;c c&ocirc;ng ty tr&ecirc;n to&agrave;n thế giới giờ đ&acirc;y c&oacute; thể tiếp cận kh&ocirc;ng gian&rdquo;.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250825/images/capture1.jpg" style="height:342px; width:600px" />

Điều l&agrave;m SpaceX trở n&ecirc;n đặc biệt ch&iacute;nh l&agrave; khả năng tạo ra sự ch&ecirc;nh lệch r&otilde; rệt so với c&aacute;c đối thủ c&ugrave;ng lĩnh vực. Nếu so với Blue Origin, c&ocirc;ng ty do Jeff Bezos s&aacute;ng lập, sự kh&aacute;c biệt dễ thấy nhất ch&iacute;nh l&agrave; tiến độ v&agrave; t&iacute;nh thực tiễn. Blue Origin đ&atilde; nhiều năm hứa hẹn về t&ecirc;n lửa New Glenn &ndash; dự &aacute;n được kỳ vọng cạnh tranh trực tiếp với Falcon 9 v&agrave; Falcon Heavy &ndash; nhưng li&ecirc;n tục bị tr&igrave; ho&atilde;n. Trong khi đ&oacute;, SpaceX đ&atilde; thực hiện h&agrave;ng trăm lần ph&oacute;ng an to&agrave;n, t&aacute;i sử dụng t&ecirc;n lửa h&agrave;ng chục lần v&agrave; duy tr&igrave; nhịp độ gần như h&agrave;ng tuần.&nbsp;

Boeing, một trong những t&ecirc;n tuổi kỳ cựu của ng&agrave;nh h&agrave;ng kh&ocirc;ng vũ trụ, lại cho thấy một sự tương phản kh&aacute;c. Dự &aacute;n t&agrave;u vũ trụ Starliner được kỳ vọng sẽ trở th&agrave;nh đối trọng của Crew Dragon trong việc đưa phi h&agrave;nh gia Mỹ l&ecirc;n Trạm Vũ trụ Quốc tế, nhưng những trục trặc kỹ thuật, chi ph&iacute; ph&aacute;t sinh v&agrave; c&aacute;c lần tr&igrave; ho&atilde;n khiến chương tr&igrave;nh rơi v&agrave;o khủng hoảng niềm tin. Trong khi Crew Dragon của SpaceX đều đặn vận chuyển phi h&agrave;nh gia l&ecirc;n quỹ đạo từ năm 2020, Starliner chỉ mới c&oacute; chuyến bay c&oacute; người l&aacute;i đầu ti&ecirc;n v&agrave;o năm 2024 v&agrave; vẫn c&ograve;n hạn chế về độ tin cậy.

Tuy nhi&ecirc;n, kh&ocirc;ng thể phủ nhận, ch&iacute;nh SpaceX đ&atilde; đưa Mỹ quay trở lại vị tr&iacute; dẫn đầu cuộc đua kh&ocirc;ng gian. Tần suất ph&oacute;ng của c&ocirc;ng ty đạt mức kỷ lục, đồng thời mở ra kỷ nguy&ecirc;n mới với dự &aacute;n Starship &ndash; hệ thống t&ecirc;n lửa si&ecirc;u trọng c&oacute; khả năng đưa con người l&ecirc;n Mặt Trăng, sao Hỏa. Những g&igrave; m&agrave; cơ quan vũ trụ quốc gia phải mất h&agrave;ng chục năm nghi&ecirc;n cứu v&agrave; h&agrave;ng trăm tỉ đ&ocirc; la ng&acirc;n s&aacute;ch mới c&oacute; thể h&igrave;nh dung, th&igrave; một c&ocirc;ng ty tư nh&acirc;n đ&atilde; biến th&agrave;nh hiện thực trong v&ograve;ng chưa đầy hai thập kỷ.

Điều đ&aacute;ng lo ngại l&agrave; khi SpaceX chiếm ưu thế gần như tuyệt đối, thị trường lại thiếu sự cạnh tranh. C&aacute;c c&ocirc;ng ty như Blue Origin hay United Launch Alliance vẫn chưa thể tạo ra đột ph&aacute; tương xứng, trong khi Boeing chật vật với c&aacute;c vấn đề kỹ thuật. Lầu Năm G&oacute;c v&agrave; Quốc hội Mỹ nhiều lần thảo luận về việc cần đa dạng h&oacute;a nh&agrave; thầu, nhưng thực tế cho thấy hiện kh&ocirc;ng ai c&oacute; thể thay thế SpaceX. Chuy&ecirc;n gia từ c&aacute;c viện nghi&ecirc;n cứu nhận định, sự thống trị của SpaceX vừa l&agrave; sức mạnh, vừa l&agrave; điểm yếu của nước Mỹ.

Trong kỷ nguy&ecirc;n cạnh tranh kh&ocirc;ng gian ng&agrave;y c&agrave;ng khốc liệt với sự trỗi dậy của Trung Quốc, việc c&oacute; SpaceX l&agrave; lợi thế r&otilde; rệt. Song ch&iacute;nh lợi thế ấy lại khiến Mỹ rơi v&agrave;o thế lưỡng nan: vừa tận dụng sức mạnh của SpaceX để dẫn đầu, vừa phải t&igrave;m c&aacute;ch hạn chế nguy cơ bị một c&aacute; nh&acirc;n hoặc một doanh nghiệp &ldquo;giữ ch&igrave;a kh&oacute;a&rdquo;. Nhiều chuy&ecirc;n gia cảnh b&aacute;o, Mỹ cần gấp r&uacute;t đầu tư trở lại cho c&aacute;c đối thủ kh&aacute;c, x&acirc;y dựng cơ chế gi&aacute;m s&aacute;t hợp l&yacute;, đồng thời ph&aacute;t triển chương tr&igrave;nh vũ trụ quốc gia đủ mạnh để kh&ocirc;ng bị động nếu SpaceX gặp sự cố.

Theo: CNBC, WSJ&nbsp;

<a href="https://markettimes.vn/elon-musk-so-huu-mot-startup-ma-hien-ca-nuoc-my-dang-phai-phu-thuoc-quyen-luc-hon-ca-tesla-89274.html">Vũ Anh-Link gốc</a>

Ngành công nghiệp vũ trụ Mỹ đang phụ thuộc ngày càng sâu sắc vào công ty này.


Thế giới

Tạp chí Nhịp sống thị trường

Elon Musk sở hữu một startup mà hiện cả nước Mỹ đang phải phụ thuộc, quyền lực hơn cả Tesla

Phạm Phương Linh

C&#225; nh&#226;n m&#236;nh nghĩ d&#249; cho sự phụ thuộc v&#224;o c&#225; nh&#226;n một doanh nghiệp trong nước c&#242;n hơn rất nhiều v&#224;o quốc gia kh&#225;c.

Cá nhân mình nghĩ dù cho sự phụ thuộc vào cá nhân một doanh nghiệp trong nước còn hơn rất nhiều vào quốc gia khác.