Gi&aacute; than to&agrave;n cầu giảm mạnh kết hợp với c&aacute;c lệnh trừng phạt từ phương T&acirc;y đ&atilde; đẩy ng&agrave;nh n&agrave;y đến s&aacute;t bờ vực sụp đổ, buộc ch&iacute;nh phủ Nga phải nhanh ch&oacute;ng can thiệp để cứu v&atilde;n t&igrave;nh h&igrave;nh.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250731/images/screen-shot-2025-07-31-at-16_22_02.png" style="height:330px; width:600px" />

Thời kỳ thăng hoa kết th&uacute;c

Khủng hoảng bắt đầu sau thời kỳ b&ugrave;ng nổ gi&aacute; than giai đoạn 2021-2023. Sau đại dịch v&agrave; giữa bối cảnh chiến sự tại Ukraine l&agrave;m gi&aacute;n đoạn chuỗi cung ứng năng lượng to&agrave;n cầu, gi&aacute; than nhiệt d&ugrave;ng cho sản xuất điện v&agrave; than luyện kim sử dụng trong c&ocirc;ng nghiệp th&eacute;p đều tăng vọt, c&oacute; l&uacute;c chạm mốc 400 USD/tấn.

Cơn sốt n&agrave;y đ&atilde; kết th&uacute;c đột ngột khi sản lượng to&agrave;n cầu gia tăng, đặc biệt từ Trung Quốc, Ấn Độ v&agrave; Indonesia, trong khi nhu cầu lại chững lại. Tốc độ tăng trưởng ti&ecirc;u thụ than to&agrave;n cầu giảm từ 4,7% năm 2022 xuống chỉ c&ograve;n 1% trong năm 2024, khiến gi&aacute; lao dốc c&ograve;n khoảng 100 USD/tấn v&agrave;o th&aacute;ng 5/2025.

Đối với than Nga, t&igrave;nh h&igrave;nh c&ograve;n ảm đạm hơn khi gi&aacute; b&aacute;n phải chịu chiết khấu lớn do lệnh cấm vận từ ch&acirc;u &Acirc;u. Trước năm 2022, khoảng 22,6% lượng than xuất khẩu của Nga được ti&ecirc;u thụ tại EU. Nhưng sau khi bị &quot;chặn đường&quot; sang phương T&acirc;y, c&aacute;c doanh nghiệp Nga buộc phải chuyển hướng sang thị trường ch&acirc;u &Aacute;, nơi người mua đ&atilde; tận dụng cơ hội để &eacute;p gi&aacute; xuống mức thấp nhất trong nhiều năm qua.

Theo nhật b&aacute;o kinh tế Vedomosti, gi&aacute; FOB tại c&aacute;c cảng Viễn Đ&ocirc;ng Nga v&agrave;o cuối th&aacute;ng 6 chỉ c&ograve;n 69 USD/tấn - mức thấp nhất kể từ năm 2020. Theo điều khoản FOB, người b&aacute;n chịu tr&aacute;ch nhiệm vận chuyển h&agrave;ng h&oacute;a đến một cảng xuất khẩu nhất định v&agrave; giao h&agrave;ng l&ecirc;n t&agrave;u do người mua chỉ định. Sau khi h&agrave;ng h&oacute;a được chất l&ecirc;n t&agrave;u, tr&aacute;ch nhiệm đối với h&agrave;ng h&oacute;a sẽ chuyển sang người mua.

Trong bối cảnh đồng r&uacute;p mạnh, chi ph&iacute; sản xuất v&agrave; vận chuyển một tấn than nhiệt từ v&ugrave;ng Kuzbass, trung t&acirc;m khai th&aacute;c than lớn nhất nước Nga, ra cảng ph&iacute;a đ&ocirc;ng ước t&iacute;nh l&ecirc;n tới 6.000 - 6.500 r&uacute;p, trong khi gi&aacute; b&aacute;n chỉ tương đương 5.500 r&uacute;p/tấn. Điều n&agrave;y khiến việc khai th&aacute;c than tại khu vực n&agrave;y trở n&ecirc;n ho&agrave;n to&agrave;n thua lỗ.

Roman Golovin, Gi&aacute;m đốc chiến lược của Tập đo&agrave;n Năng lượng Than Siberia (SUEK), đơn vị khai th&aacute;c than lớn nhất Nga, cho biết 4 trong số 10 cơ sở của c&ocirc;ng ty đ&atilde; cắt giảm hoạt động hoặc đang xem x&eacute;t đ&oacute;ng cửa ho&agrave;n to&agrave;n.

T&igrave;nh trạng thua lỗ lan rộng khắp ng&agrave;nh, với tỷ lệ doanh nghiệp khai th&aacute;c than thua lỗ tăng từ 31,5% năm 2023 l&ecirc;n 53,3% trong năm 2024. Đ&acirc;y l&agrave; dấu hiệu r&otilde; r&agrave;ng cho thấy ng&agrave;nh than Nga đang ch&igrave;m s&acirc;u trong khủng hoảng.

Mặc d&ugrave; vậy, giới chức Nga sẽ kh&ocirc;ng để ng&agrave;nh than sụp đổ. Một nửa sản lượng than h&agrave;ng năm vẫn được ti&ecirc;u thụ nội địa, đ&oacute;ng g&oacute;p 12-13% sản lượng điện quốc gia trong năm 2023 v&agrave; c&oacute; vai tr&ograve; đặc biệt quan trọng tại c&aacute;c khu vực như Viễn Đ&ocirc;ng hay v&ugrave;ng Kemerovo (Kuzbass) ở T&acirc;y Siberia - nơi than chiếm tới 50% nguồn điện.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250731/images/screen-shot-2025-07-31-at-16_22_27.png" style="height:236px; width:606px" />

Theo h&atilde;ng tư vấn Yakov &amp; Partners c&oacute; trụ sở tại Moscow, tỷ trọng của than trong cơ cấu năng lượng Nga c&oacute; thể vẫn giữ ở mức 10% đến năm 2050. Về mặt xuất khẩu, nhu cầu với than Nga c&oacute; thể hồi phục nếu thế giới đối mặt với khủng hoảng kh&iacute; đốt do bất ổn địa ch&iacute;nh trị, hoặc khi sản xuất c&ocirc;ng nghiệp tại c&aacute;c quốc gia như Ấn Độ &nbsp;tăng mạnh.

Vấn đề kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; kh&oacute; khăn về t&agrave;i ch&iacute;nh ﻿

Tuy nhi&ecirc;n, ảnh hưởng x&atilde; hội của ng&agrave;nh than mới thực sự l&agrave; mối quan t&acirc;m lớn nhất. Khoảng 146.500 lao động đang l&agrave;m việc trong ng&agrave;nh than tại Nga. Ngo&agrave;i ra, hơn 30 thị trấn, chủ yếu tại Kuzbass, phụ thuộc ho&agrave;n to&agrave;n v&agrave;o hoạt động khai th&aacute;c than. Một cuộc sụp đổ to&agrave;n diện sẽ l&agrave; thảm họa kinh tế - x&atilde; hội đối với c&aacute;c cộng đồng n&agrave;y.

Để ngăn chặn nguy cơ đ&oacute;, ch&iacute;nh phủ Nga đ&atilde; tung g&oacute;i hỗ trợ t&agrave;i ch&iacute;nh bao gồm trợ cấp v&agrave; miễn giảm thuế. Hồi th&aacute;ng 5/2025, Tổng thống Vladimir Putin đ&atilde; ph&ecirc; duyệt kế hoạch cứu trợ từ Bộ Năng lượng nhằm ổn định hoạt động xuất khẩu.

Theo ước t&iacute;nh, ng&agrave;nh than cần tới 178 tỷ r&uacute;p (khoảng 2,2 tỷ USD) hỗ trợ trong năm nay - cao hơn mức thua lỗ 112 tỷ r&uacute;p (1,4 tỷ USD) của năm 2024. Dự kiến, tổng khoản lỗ năm 2025 c&oacute; thể dao động từ 300 đến 500 tỷ r&uacute;p (3,7 đến 6,2 tỷ USD), trong khi tổng nợ to&agrave;n ng&agrave;nh được dự b&aacute;o chạm ngưỡng 1.500 tỷ r&uacute;p (18,6 tỷ USD) v&agrave;o cuối năm.

C&aacute;c chuy&ecirc;n gia kinh tế cho rằng d&ugrave; c&oacute; thể gi&uacute;p ng&agrave;nh sống s&oacute;t, c&aacute;c khoản cứu trợ n&agrave;y kh&ocirc;ng giải quyết được gốc rễ vấn đề, đ&oacute; l&agrave; sự cạnh tranh khốc liệt tr&ecirc;n thị trường quốc tế v&agrave; xu hướng chuyển dịch sang năng lượng t&aacute;i tạo. Điều n&agrave;y đồng nghĩa với việc ch&iacute;nh phủ sẽ phải tiếp tục r&oacute;t tiền hỗ trợ trong nhiều năm tới nếu muốn giữ ng&agrave;nh than tồn tại.

Diễn biến n&agrave;y kh&ocirc;ng đe dọa trực tiếp tới ng&acirc;n s&aacute;ch li&ecirc;n bang, do ng&agrave;nh than kh&ocirc;ng đ&oacute;ng g&oacute;p lớn về thu ng&acirc;n s&aacute;ch. Dẫu vậy, c&aacute;c địa phương như Kuzbass v&agrave; Khakassia c&oacute; thể gặp kh&oacute; khăn nghi&ecirc;m trọng, bởi nguồn thu từ thuế than chiếm tới hơn 1/3 ng&acirc;n s&aacute;ch địa phương.

Chuy&ecirc;n gia kinh tế Vladimir Inozemtsev nhận định, đ&acirc;y l&agrave; vấn đề x&atilde; hội chứ kh&ocirc;ng hẳn l&agrave; t&agrave;i ch&iacute;nh. &Ocirc;ng cho rằng ch&iacute;nh phủ Nga c&oacute; thể chi 300 tỷ r&uacute;p mỗi năm m&agrave; kh&ocirc;ng l&agrave;m vỡ ng&acirc;n s&aacute;ch, nhưng th&aacute;ch thức thực sự l&agrave; t&igrave;m ra hướng ph&aacute;t triển kinh tế mới cho v&ugrave;ng Kemerovo.

Trong khi đ&oacute;, chuy&ecirc;n gia kinh tế Alexandra Prokopenko lưu &yacute; rằng khủng hoảng ng&agrave;nh than đến v&agrave;o thời điểm rất bất lợi với ch&iacute;nh phủ Nga. Ng&acirc;n s&aacute;ch nh&agrave; nước đang chịu sức &eacute;p lớn. Quỹ T&agrave;i sản Quốc gia bị r&uacute;t mạnh trong ba năm qua, doanh thu ng&acirc;n s&aacute;ch sụt giảm, trong khi chi ti&ecirc;u lại tăng vọt 20% trong nửa đầu năm 2025. T&iacute;nh đến giữa năm, th&acirc;m hụt ng&acirc;n s&aacute;ch đ&atilde; l&ecirc;n tới 3.700 tỷ r&uacute;p (45,8 tỷ USD) v&agrave; dự b&aacute;o cả năm sẽ chạm mốc 4.400 tỷ r&uacute;p (55 tỷ USD), tương đương 2% GDP.

C&aacute;c l&atilde;nh đạo cấp cao như Chủ tịch Hội đồng Li&ecirc;n bang Valentina Matviyenko v&agrave; Chủ tịch Ủy ban Ng&acirc;n s&aacute;ch Duma Anatoly Artamonov đều đ&atilde; l&ecirc;n tiếng k&ecirc;u gọi ch&iacute;nh phủ thắt chặt chi ti&ecirc;u v&agrave; kỷ luật t&agrave;i kh&oacute;a để tr&aacute;nh th&acirc;m hụt vượt tầm kiểm so&aacute;t.

Tham khảo The Moscow Times﻿

<a href="https://markettimes.vn/buon-cua-nga-mot-nganh-dang-huong-loi-tu-con-sot-lan-khap-the-gioi-thi-hung-cu-soc-manh-tung-bo-tui-gan-10-ty-usd-nay-lo-nang-loi-nhuan-roi-xuong-muc-am-87659.html">Diệp Vy-Link gốc</a>

Giá than toàn cầu giảm mạnh kết hợp với các lệnh trừng phạt từ phương Tây đã đẩy ngành này đến sát bờ vực sụp đổ, buộc chính phủ Nga phải nhanh chóng can thiệp để cứu vãn tình hình.


Thế giới

Tạp chí Nhịp sống thị trường

Buồn của Nga: Một ngành đang hưởng lợi từ cơn sốt lan khắp thế giới thì hứng cú sốc mạnh, từng 'bỏ túi' gần 10 tỷ USD nay lỗ nặng, lợi nhuận rơi xuống mức âm