Chỉ số gi&aacute; ti&ecirc;u d&ugrave;ng b&igrave;nh qu&acirc;n năm 2023 của Việt Nam chỉ tăng 3,25% so với năm 2022; lạm ph&aacute;t cơ bản (đ&atilde; loại trừ gi&aacute; năng lượng v&agrave; thực phẩm) tăng 4,16%, đều thấp hơn mục ti&ecirc;u 4,5% Quốc hội đặt ra. Lạm ph&aacute;t năm 2024 c&oacute; thể chịu &aacute;p lực từ đ&acirc;u: cầu k&eacute;o, chi ph&iacute; đẩy hay mở rộng cung tiền?

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20240129/images/4-7.jpg" style="height:399px; width:599px" />

Việc giảm thuế 50% bảo vệ xăng dầu từ ng&agrave;y 1-1-2024 gi&uacute;p hạ gi&aacute; b&aacute;n lẻ trong nước, g&oacute;p phần giảm trực tiếp chi ph&iacute; của người d&acirc;n, chi ph&iacute; sản xuất, hạ gi&aacute; th&agrave;nh sản phẩm. Ảnh: L&Ecirc; VŨ

Tổng cầu vẫn yếu

Từ kết quả kiểm so&aacute;t lạm ph&aacute;t th&agrave;nh c&ocirc;ng trong những năm qua n&oacute;i chung v&agrave; năm 2023 n&oacute;i ri&ecirc;ng, hầu hết c&aacute;c chuy&ecirc;n gia kinh tế đều nhận định rằng lạm ph&aacute;t trong năm 2024 sẽ tiếp tục thấp hơn mục ti&ecirc;u đề ra, được đặt trong khoảng 4-4,5%. Chẳng những vậy, c&aacute;c chuy&ecirc;n gia kinh tế cũng cho rằng việc điều h&agrave;nh lạm ph&aacute;t trong năm 2024 c&ograve;n thuận lợi hơn, dựa tr&ecirc;n bối cảnh nền kinh tế thời gian tới.

Hầu hết c&aacute;c tổ chức quốc tế dự b&aacute;o lạm ph&aacute;t trong năm 2024 của nước ta sẽ dao động trong khoảng 3-4%.

Kinh tế to&agrave;n cầu năm 2024 sẽ tiếp tục tr&igrave; trệ do ảnh hưởng của ch&iacute;nh s&aacute;ch thắt chặt tiền tệ trong hơn hai năm qua, kinh tế Mỹ thậm ch&iacute; c&oacute; thể rơi v&agrave;o suy tho&aacute;i. Theo đ&oacute;, nhu cầu ti&ecirc;u d&ugrave;ng của c&aacute;c nước n&agrave;y sẽ tiếp tục ở mức thấp, n&ecirc;n hoạt động xuất khẩu của Việt Nam d&ugrave; phục hồi nhưng dự kiến chỉ tăng trưởng ở mức tương đối.

Tương tự, tổng cầu trong nước cũng đối mặt với th&aacute;ch thức tốc độ tăng suy yếu, khi thu nhập người lao động, hộ gia đ&igrave;nh thời gian qua giảm s&uacute;t. Số liệu thống k&ecirc; cho thấy trong năm 2023, t&ocirc;̉ng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ ti&ecirc;u dùng theo gi&aacute; hiện h&agrave;nh ước đạt 6.231.800 tỉ đồng, chỉ tăng 9,6% so với năm 2022. Con số n&agrave;y thấp hơn nhiều mức tăng l&ecirc;n đến 20% của năm 2022.

Trong khi đ&oacute;, &aacute;p lực lạm ph&aacute;t từ ảnh hưởng bởi yếu tố tỷ gi&aacute; dự kiến kh&ocirc;ng c&ograve;n đ&aacute;ng kể như những năm trước đ&acirc;y. Năm 2024, Cục Dự trữ li&ecirc;n bang Mỹ (Fed) c&oacute; kế hoạch cắt giảm l&atilde;i suất 0,75 điểm phần trăm, do đ&oacute; đ&ocirc; la Mỹ tr&ecirc;n thị trường quốc tế c&oacute; thể đi xuống, tạo điều kiện cho việc điều h&agrave;nh tỷ gi&aacute; &ldquo;dễ thở&rdquo; hơn.

Về ch&iacute;nh s&aacute;ch t&agrave;i kh&oacute;a, việc c&aacute;c ch&iacute;nh s&aacute;ch hỗ trợ miễn, giảm một số loại thuế, ph&iacute; vẫn được duy tr&igrave; cũng sẽ t&aacute;c động t&iacute;ch cực l&ecirc;n t&igrave;nh h&igrave;nh lạm ph&aacute;t. Theo Nghị quyết 42/2023/UBTVQH15, bắt đầu từ ng&agrave;y 1-1-2024, giảm 50% thuế bảo vệ m&ocirc;i trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn cho đến hết ng&agrave;y 31-12-2024. Việc k&eacute;o d&agrave;i thời gian giảm thuế bảo vệ m&ocirc;i trường với xăng, dầu sẽ gi&uacute;p hạ gi&aacute; b&aacute;n lẻ trong nước, từ đ&oacute; g&oacute;p phần giảm trực tiếp chi ph&iacute; của người d&acirc;n, chi ph&iacute; sản xuất, hạ gi&aacute; th&agrave;nh sản phẩm. Ngo&agrave;i ra, thuế gi&aacute; trị gia tăng (VAT) cũng được giảm từ 10% xuống c&ograve;n 8% trong s&aacute;u th&aacute;ng đầu năm 2024.

&Aacute;p lực chi ph&iacute; đẩy v&agrave; mở rộng cung tiền

Trong khi lạm ph&aacute;t cầu k&eacute;o &ndash; tức lượng cầu lớn hơn lượng cung kh&oacute; c&oacute; thể xảy ra, &aacute;p lực lạm ph&aacute;t chi ph&iacute; đẩy đang g&acirc;y ra nhiều mối lo ngại hơn.

D&ugrave; c&oacute; &yacute; kiến cho rằng với triển vọng kinh tế thế giới kh&ocirc;ng mấy khả quan, gi&aacute; dầu sẽ kh&oacute; tăng mạnh, nhưng cũng cần lưu &yacute; rằng thị trường dầu th&ocirc; c&oacute; thể rơi v&agrave;o t&igrave;nh trạng thiếu hụt nếu xung đột qu&acirc;n sự lan rộng tại Trung Đ&ocirc;ng v&agrave; g&acirc;y đứt g&atilde;y nguồn cung ứng. Nếu gi&aacute; dầu leo thang trở lại, cũng c&oacute; thể đẩy gi&aacute; c&aacute;c mặt h&agrave;ng năng lượng kh&aacute;c tăng theo, đ&acirc;y l&agrave; một kịch bản cần phải d&egrave; chừng.

Những cuộc tấn c&ocirc;ng của lực lượng Houthi ở Yemen v&agrave;o c&aacute;c t&agrave;u thuyền đi lại ở Biển Đỏ gần đ&acirc;y đang g&acirc;y ra nhiều lo ngại, khi kh&ocirc;ng chỉ đẩy gi&aacute; vận chuyển h&agrave;ng h&oacute;a đường biển từ ch&acirc;u &Aacute; sang ch&acirc;u &Acirc;u tăng vọt, cước ph&iacute; bảo hiểm cũng tăng l&ecirc;n, m&agrave; c&ograve;n c&oacute; thể dẫn đến t&igrave;nh trạng thiếu hụt h&agrave;ng h&oacute;a tạm thời v&agrave; g&acirc;y sức &eacute;p l&ecirc;n gi&aacute; cả, do thời gian vận chuyển l&acirc;u hơn khi nhiều t&agrave;u buộc phải đi v&ograve;ng qua mũi Hảo Vọng ở Nam Phi.

Cần biết rằng một lượng lớn nguồn cung năng lượng, dầu cọ v&agrave; ngũ cốc của ch&acirc;u &Acirc;u đi qua k&ecirc;nh đ&agrave;o Suez ở Biển Đỏ, do đ&oacute; đ&acirc;y l&agrave; tuyến đường h&agrave;ng hải chiến lược quan trọng trong hoạt động thương mại to&agrave;n cầu. Trong khi đ&oacute;, lưu lượng vận chuyển qua một tuyến đường biển quan trọng kh&aacute;c l&agrave; k&ecirc;nh Panama cũng bị hạn chế bởi t&igrave;nh trạng hạn h&aacute;n nghi&ecirc;m trọng. Đặc biệt, nhiều dự b&aacute;o cũng cho thấy nguồn cung lương thực to&agrave;n cầu sẽ vẫn căng thẳng trong năm 2024, do El Nino v&agrave; c&aacute;c lệnh hạn chế xuất khẩu, với gi&aacute; gạo đ&atilde; leo l&ecirc;n đỉnh 15 năm.

Theo dữ liệu của Tổng cục Thống k&ecirc;, t&iacute;nh chung năm 2023, chỉ s&ocirc;́ giá nguy&ecirc;n, nhi&ecirc;n, v&acirc;̣t li&ecirc;̣u dùng cho sản xu&acirc;́t giảm 1,88% so với năm trước, trong khi chỉ số gi&aacute; nhập khẩu h&agrave;ng h&oacute;a giảm 4,73%. Điều n&agrave;y đ&atilde; g&oacute;p phần giữ lạm ph&aacute;t ở mức thấp trong năm 2023, nhưng sự đảo chiều c&oacute; thể diễn ra trong năm 2024 khi gi&aacute; h&agrave;ng h&oacute;a to&agrave;n cầu c&oacute; thể chịu sức &eacute;p tăng l&ecirc;n trở lại nếu c&aacute;c căng thẳng địa ch&iacute;nh trị v&agrave; xung đột qu&acirc;n sự leo thang. Bởi v&igrave;, c&aacute;c nước khi kh&ocirc;ng đạt mục ti&ecirc;u qu&acirc;n sự sẽ t&igrave;m c&aacute;ch g&acirc;y bất ổn l&ecirc;n thị trường h&agrave;ng h&oacute;a, cấm xuất khẩu lương thực, tấn c&ocirc;ng c&aacute;c cơ sở sản xuất để g&acirc;y sức &eacute;p.

Một yếu tố kh&aacute;c cũng sẽ t&aacute;c động l&ecirc;n lạm ph&aacute;t trong giai đoạn tới l&agrave; xu hướng chuyển dịch sang sản xuất xanh, sạch v&agrave; bền vững, buộc c&aacute;c quốc gia, doanh nghiệp phải thay đổi phương thức sản xuất. Kết quả l&agrave; gi&aacute; c&aacute;c nguy&ecirc;n, nhi&ecirc;n, vật liệu cần thiết để x&acirc;y dựng tương lai xanh tăng mạnh v&igrave; cung kh&ocirc;ng đủ cầu, m&agrave; thuật ngữ &ldquo;lạm ph&aacute;t xanh&rdquo; (greenflation) đang ng&agrave;y c&agrave;ng được nhắc đến nhiều hơn.

Thực tế trong thời gian gần đ&acirc;y, những nỗ lực nhằm x&acirc;y dựng một nền kinh tế sạch đang th&uacute;c đẩy nhu cầu về một số nguy&ecirc;n liệu v&agrave; kho&aacute;ng sản, trong khi nguồn cung của ch&uacute;ng đồng thời bị thắt chặt đẩy gi&aacute; tăng cao. Đơn cử như tại Việt Nam, Ch&iacute;nh phủ cũng đang phải giảm bớt lượng kh&iacute; ph&aacute;t thải để thực hiện cam kết về kh&iacute; hậu, theo đ&oacute; cắt giảm dần nhiệt điện than v&agrave; tập trung ph&aacute;t triển c&aacute;c nguồn năng lượng th&acirc;n thiện với m&ocirc;i trường hơn, khiến chi ph&iacute; đầu tư cho c&aacute;c dự &aacute;n năng lượng đ&aacute;p ứng ti&ecirc;u ch&iacute; n&agrave;y cao hơn.

B&ecirc;n cạnh đ&oacute;, việc Ch&iacute;nh phủ thực hiện điều chỉnh gi&aacute; c&aacute;c dịch vụ do Nh&agrave; nước quản l&yacute; theo hướng t&iacute;nh đ&uacute;ng, t&iacute;nh đủ c&aacute;c yếu tố, c&aacute;c chi ph&iacute; thực hiện v&agrave;o gi&aacute; dịch vụ y tế v&agrave; học ph&iacute; gi&aacute;o dục; cũng như việc cải c&aacute;ch tiền lương v&agrave; tăng lương tối thiểu v&ugrave;ng từ th&aacute;ng 7-2024, cũng sẽ c&oacute; những t&aacute;c động nhất định l&ecirc;n lạm ph&aacute;t năm 2024.

Cuối c&ugrave;ng, với lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngo&agrave;i (FDI) thực hiện kỷ lục trong năm 2023 vừa qua (23,18 tỉ đ&ocirc; la Mỹ), &aacute;p lực mở rộng cung tiền đang lớn hơn v&agrave; nếu kh&ocirc;ng kiểm so&aacute;t tốt cũng c&oacute; thể g&acirc;y sức &eacute;p l&ecirc;n lạm ph&aacute;t. Lưu &yacute; rằng tổng phương tiện thanh to&aacute;n trong năm 2023 t&iacute;nh đến ng&agrave;y 21-12-2023 ghi nhận mức tăng mạnh 10,03%, gấp 2,6 lần mức 3,85% của năm 2022. V&agrave; trong qu&aacute; khứ, Việt Nam từng phải đối mặt với lạm ph&aacute;t cao, từ hệ quả d&ograve;ng vốn FDI tăng vọt sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại quốc tế (WTO).

<a href="https://thesaigontimes.vn/ap-luc-lam-phat-2024-cau-keo-chi-phi-day-hay-vi-mo-rong-cung-tien/">Tuệ Nhi&ecirc;n</a>

Chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm 2023 của Việt Nam chỉ tăng 3,25% so với năm 2022; lạm phát cơ bản (đã loại trừ giá năng lượng và thực phẩm) tăng 4,16%, đều thấp hơn mục tiêu 4,5% Quốc hội đặt ra. Lạm phát năm 2024 có thể chịu áp lực từ đâu: cầu kéo, chi phí đẩy hay mở rộng cung tiền?